Nieuwsbrief

Baden in het witte goud

Ontslakken in een prikkelend bad, inhaleren in een zilte grot, wandelen door een gefingeerde zeebries en scrubben in de sauna: in Bad Bentheim en Bad Rothenfelde draait zowel het klassieke kuren als de nieuwerwetse wellness om heilzaam zout.

Er drijft een lijk in het zwembad. Zijn armen en benen zijn gespreid, zijn knieën en tenen steken boven water uit en zijn buik ook. Er ligt een plasje water in zijn navel. In een klein buitenzwembad op de eerste verdieping van spa Carpesol vloeit hij roerloos en stilletjes van voor naar achter en van links naar rechts. Het achterhoofd en de oren van de man zijn onder water verdwenen, alleen zijn voorhoofd, neus en kin steken er bovenuit. Zijn ogen zijn gesloten en hij vertoont geen enkel levensteken. Getuige zijn gezichtsuitdrukking moet hij zijn gestorven in een gelukzalig moment.

“De zoutlijken noemen we ze.” Badmeesteres Alexandra verblikt of verbloost niet bij de aanblik van de dode man. “De Noordzee heeft een zoutgehalte van drie procent, de Middellandse Zee vier en de Dode Zee zo’n 24. OnsStarksolebecken bevat de helft daarvan, twaalf procent, maar het is genoeg om er nagenoeg gewichtloos in te kunnen drijven.” Een klein kuchje bewijst het: de man in het zoutbad is niet dood, hij drijft. “Net als in de Dode Zee. Probeer het ook, dan merk je vanzelf dat het niet alleen heilzaam is, maar ook heerlijk ontspannend.”

Aan de rand van het Teutoburgerwoud draait alles om ‘het witte goud’: zout. Miljoenen jaren geleden was hier nog geen land maar zee en begin 18de eeuw bleek dat diep onder de grond een dikke aardlaag was gevuld met zoutrijk mineraalwater. In 1724 werd de eerste bron geslagen, erbovenop verrees een zoutfabriek en daaromheen huizen voor de zoutzieders. Behalve kostbaar was zout ook heilzaam en drommen Duitsers kwamen kuren in het vijftien baden tellende Kurhaus. Rothenfelde werd Bad Rothenfelde: een ‘Heilbad’ met borrelende bronnen, badhuizen, hotels, wandelparken en kuurconcerten.

Ontspannen in een zoutgrot

Er waait een zilte zeebries door de straten, hoewel Bad Rothenfelde in de verste verte toch niet meer in of zelfs maar aan zee ligt. In de kern van het kuuroord staan twee eeuwenoude bouwwerken van dikke balken met wanden van sleedoorntakken, waarlangs het pekelwater van tien meter hoog naar beneden druppelt – zo’n 300 duizend liter per dag. De afmetingen zijn gigantisch: het oude gradeerwerk uit 1774 is 114 meter lang, het nieuwe gradeerwerk uit 1824 maar liefst 412 meter. Met een druppeloppervlak van tienduizend vierkante meter zijn het de grootste gradeerwerken van West-Europa.

‘Graderen’ betekent concentreren en dat was dan ook het doel van de bouwwerken. Het bronwater werd door windmolens opgepompt, sijpelde langs de sleedoorntakken naar beneden en werd opgevangen in ondergrondse reservoirs. Door verdamping neemt het zoutgehalte toe van zo’n 6 tot 24 procent. De pekelnevel schept ook een heilzaam zeeklimaat – flaneren langs en door het gradeerwerk werd een vast onderdeel van het kuurcircuit. Het grote gradeerwerk is ook nu nog van binnen te bezichtigen. Aan het einde van een tachtig meter lange gang met sleedoorntakkenbossen zover het oog reikt, is een ‘Inhalationskammer’, gevuld met een zeer dichte mist van wit pekelwater.

Aan het heilzame effect van zout twijfelt hier geen mens. “Het is goed voor de huid, ademwegen, bloedsomloop en stofwisseling,” vertelt Margot, die in het Kurmittelhaus uit 1908 de ‘Salzgrotte’ bestiert. Tegen de muren van de gedimd verlichte nepgrot zijn grote kristallen Himalaya-zout opgestapeld, de vloer is bedekt met klompjes steenzout en fijn zout uit de Dode Zee. Tegen de achterwand staat een minigradeerwerk, waarlangs lokaal pekelwater sijpelt. “Ga liggen in een stoel onder een dekentje, sluit je ogen, er klinkt een ontspannend muziekje en al snel dommel je in, terwijl bij iedere ademteug het zout zijn werk doet. Drie kwartier in mijn grot en je voelt je als herboren.”

Wellnesstempel van drie verdiepingen

Bad Rothenfelde heeft een eeuwenoude kuurtraditie, maar biedt ook nieuwerwetse verwennerij. In de zomer van 2013 opende Carpesol, een wellnesstempel van 19 miljoen euro. Op drie verdiepingen is 800 vierkante meter wateroppervlak verdeeld over tien binnen- en buitenbaden, er zijn acht sauna’s en stoombaden plus een vijfsterrenspa voor een verzorgende facial met algen en zeewier of een lichaamsmassage met vulkanische modder. Ook hier voert zout de boventoon: het ‘Solebecken’ of grote buitenbad is gevuld met bronwater van 32 graden en een zoutgehalte van drie procent.

Het ‘Starksolebecken’ met een zoutgehalte van 10 tot 12 procent, waarin dus soms een ‘zoutlijk’ drijft, is onderdeel van het Romeins-Ierse badhuis, dat in de 19de eeuw werd uitgevonden in het beroemde kuuroord Baden-Baden en hier in modern design is uitgevoerd. Het badritueel voert langs tien stations: warme regendouche, infraroodsauna, heteluchtsauna, koude stortdouche, zwemmen in het mineraalbad, afkoelen in het dompelbad, ontspannen in het bubbelbad, een scrub met zeezout, dan het stoombad in, weer een warme douche, drijven in het zoutbad, insmeren met crème en een halfuur rusten onder een dekentje. Ben je zomaar een halve dag mee zoet.

Een volle dag hier doorbrengen kan ook. Op de dakverdieping zijn nog vier sauna’s plus buiten een Finse panoramasauna en nog twee zwembaden. Het dakterras met ligbedjes biedt uitzicht op de beboste heuvels van het Teutoburgerwoud en het grote buitenbad, waar in herfst en winter de stoomwolken vanaf komen en dat ’s avonds in alle kleuren van de regenboog verlicht wordt. Van al dat zweten en ontspannen krijg je trek: naar de bistro voor een lichte lunch in badjas of omkleden en het restaurant in voor een gezond diner van chef-kok Sascha Lissowsky, die hiervoor kookte in een driesterrenrestaurant.

Spa-labyrint in de natuur

Midden in natuurgebied Haard in Münsterland, op ruim een uur rijden van Winterswijk, ligt Jammertal Spa Resort. Wie hier incheckt krijgt een plattegrond mee. Niet van het omliggende dorp, want dat is er niet, maar van het hotelcomplex zelf. Jammertal begon in anderhalve eeuw geleden als boerenhoeve en groeide uit tot pension en hotel. Totdat de uitbater van de vierde generatie, Alfons Schnieder, in de jaren 80 in Oostenrijk een nieuwe trend oppikte: wellness. Stukje bij beetje werd het middenklassehotel verbouwd, uitgebreid en getransformeerd tot luxueus spahotel met conferentiecentrum en golfbaan. Plattegrondje mee, want het resultaat is labyrintisch en het aanbod idem dito.

Ook hier wordt kwistig met zout gestrooid: in de kelder is een zoutnevelsauna en nog zo’n sterk gezouten drijfbad, beide aan de koele kant. Tientallen behandelkamertjes zijn er voor cosmetische behandelingen, massages of een Cleopatrabad, hamamritueel, lichttherapie of een pakking in eenWasserschwebeliege, een soort futuristisch waterbed waarop je ingepakt in een thermische deken boven het warme water zweeft – voor het ultieme terug-naar-de-baarmoeder-gevoel. Hier is ook de enige wellness-suite met behalve een bed ook een open haard, bubbelbad, solarium en sauna. Kost ruim 500 euro, maar dan heb je ’s avonds na achten wel het Dode-Zee-bad voor jezelf alleen.

In het centrum voor holistische therapie leest dokter Mladzic irissen en diagnosticeert hij polsen en staan ook een voedingswetenschapper, shiatsu-masseur en acupuncturist paraat. En dan is er nog een groot saunacomplex met een binnenbad (zout) en buitenbad (zoet), sauna’s in allerhande soorten en maten en in de tuin een Saunadorf met nog meer sauna’s in blokhutten. Bij het doorbladeren van het 30 pagina’s tellende spa-menu begint het al snel te duizelen, maar daar laten de gasten zich niet door afschrikken: Jammertal Spa Resort is steevast volgeboekt.

Het kuuroord van koningin Emma

Onze koningin Emma wist het al: kuren is goed voor u. Samen met dochter Wilhelmina ging ze net over de grens bij Oldenzaal graag op bezoek bij haar zus Pauline en diens echtgenoot, de graaf van Bentheim. De koninklijke moeder en dochter logeerden dan bij het stel in het kloeke middeleeuwse kasteel, dat geschilderd werd door Jacob van Ruisdael en nog altijd boven het kuuroord uittorent. Hier had men destijds een heel ander goud: niet zout was het Bentheimer Gold, maar zandsteen, dat hiervandaan de hele wereld over ging en waarvan ook de Groningse Martinitoren en het Amsterdamse Paleis op de Dam zijn gebouwd. In de 18de eeuw werden hier geneeskrachtige zwavelbronnen ontdekt, waardoor Bentheim het als officieel erkend Heilbad schopte tot Bad Bentheim.

Zout is hier een relatief nieuw goud: in 1974 werd hier zoutrijk bronwater ontdekt en op die plek pompt een ja-knikker nu Bentheimer Sole met een zoutgehalte van 27 procent omhoog – precies zoveel als in de Dode Zee. Het kuurpark ligt hier niet in maar buiten het centrum. Wie er door het bos heen wandelt, ziet het meteen: kuren is nog heel actueel en wellness is er wel, maar stevig gestoeld op de geneeskunde – medische wellness noemt men dat hier. De Bentheimer Mineral Therme, een modern complex van zoutbaden, sauna’s en rustruimtes, is onderdeel van de aloude Fachklinik – vol dokters en zusters in witte jassen. Een massage vindt hier plaats onder tl-licht in een klinisch wit kamertje, maar technisch is die massage perfect.

Genezen of rehabiliteren in een kuuroord wordt in Duitsland van oudsher vergoed door het ziekenfonds. Ondanks bezuinigingen is het patiëntengehalte nog altijd hoog. Dat neemt niet weg dat hier ook ongeremd kan worden ontspannen. Het achtvormige buitenbad met drie procent zout is behaaglijk warm. Als het ’s avonds afkoelt en de lichten bij de buren in het statige Kurhaus Hotel aan gaan, stijgen de stoomwolken op van het wateroppervlak. Binnen zijn nog twee zwembaden, een om baantjes te trekken en een voor therapie, plus een saunacomplex met sanarium, stoombad, Finse sauna en twee buitensauna’s rond een Japanse zentuin.

Veranderen in een zoutpilaar

Daarbuiten voltrekt zich een zoutig spektakel: een Salzaufguss in de Finse sauna, die voor de gelegenheid propvol zit. Saunameesteres Sibille hangt een bordje aan de glazen deur: ‘Kein Zutritt’. Met gevoel voor theater schept ze met een houten lepel water uit een houten emmer op de hete kolen in de saunaoven. Sissend verdampt het water en de sauna vult zich met de opwekkende geur van munt. Met ferme slagen van een handdoek wordt de gloeiend hete, vochtige en geurige lucht verspreid. Sibille rolt de handdoek op en zwaait er flink mee in de rondte. Terwijl dat ritueel meermaals herhaald wordt, beginnen de saunagangers steeds meer te zuchten en te puffen. Het zweet gutst steeds harder van hun naakte lichamen.

“Waarschijnlijk voelt u zich nu oververhit,” zegt Sibille nuchter. “Uw lichaamstemperatuur is opgelopen tot 38,5 graden, de temperatuur van uw huid tot 40 graden. Tijd om af te koelen.” Ze zwaait de glazen deur open en stuurt de saunagangers de herfstige kou in. Stoomwolken stijgen op van de lichamen. Uit een ander houten emmertje schept Sibille een flinke schep zout in de uitgestoken hand van elke saunagast. “Stevig insmeren en wel afkoelen maar niet afdouchen. Als u zo weer teruggaat in de sauna, zit het zout dus nog op uw huid.” Na de afkoelpauze volgt de tweede gang. Met hetzelfde ritueel, nu met de kalmerende geur van citroengras. De zoutkristallen op de huid lossen langzaam maar zeker op in het zweet.

Na de opgieting verdwijnen de saunagasten in de avond: de een koelt af in het dompelbad, de ander stapt onder de stortdouche, de volgende wandelt door het koude voetenbad en iemand anders kruipt onder een dekentje op een ligbed op de patio. Al stomend staat Henrike uit Münster voor de deur van de Finse sauna in de frisse buitenlucht nog even na te genieten van de behaaglijke hitte. “Heerlijk was dat, ik voel me als herboren. Mijn huid voelt zacht aan en is een tint lichter geworden, maar mijn ogen prikken en mijn lippen smaken naar Jozo. Ik voel me net een zoutpilaar, haha. Maar wel een gezonde zoutpilaar.” 

Kuren met zout kan ook in
Nederland
Zoutgrotten zijn er onder meer in Almere, Noord-Holland, GroningenOverijssel, Rotterdam en Zeeland. Een sessie duurt 45 minuten, prijzen variëren van € 7,50 tot 22,50.
Frankrijk
Het walhalla van de thalassotherapie, oftewel kuren met zeezout, algen, zeewier, modder en wat er nog meer uit zee komt. Aan de Atlantische kust wemelt het van de thalassospa’s, waarvan die op Quiberon misschien wel de mooiste is. Een dag ontspannen inclusief behandelingen en overnachting in het Sofitel kost hier zo’n € 200 per persoon.
Jordanië
In de Dode Zee zou een halfuurtje gewichtloos drijven volstaan om van allerhande huidkwalen en andere aandoeningen af te komen. De zee zelf is gratis, de spabehandelingen in het moderne Mövenpick op de Jordaanse oever zijn dat niet: reken voor een volle dag in de Zara Spa inclusief behandelingen op zo’n € 250.
Bad Bentheim & Bad Rothenfelde Praktisch
Hoe kom je er?
• Trein: Eens per twee uur rijdt een internationale intercity rechtstreeks van Amsterdam via Hilversum, Amersfoort, Apeldoorn, Deventer en Hengelo naar Bad Bentheim en door naar Osnabrück, waar overgestapt kan worden voor Dissen-Bad Rothenfelde. Retour va. € 38
• Auto: Via de A1 is het vanaf Oldenzaal 10 minuten rijden naar Bad Bentheim en een uur naar Bad Rothenfelde
De thermen
Bentheimer Mineral Therme is doordeweeks open van 10 tot 22u en in het weekend van 08 tot 20u, toegang tot alle zwembaden kost € 8,50 (3 uur) of € 14 inclusief sauna (5 uur)
Carpesol in Bad Rothenfelde is dagelijks open van 10 tot 22u, toegang tot de zwembaden kost € 12 of € 16 inclusief sauna (3 uur)
Accommodatie
• Bad Bentheim: het nostalgische Kurhaus-Hotel staat in het kuurpark pal naast het thermencomplex. Een arrangement inclusief toegang tot de thermen, 2 overnachtingen met ontbijt en diner kost € 159 p.p.
• Datteln: Jammertal Spa Resort biedt behalve kamers en appartementen ook plekken voor caravans en campers op de ‘wellnesscamping’ met eigen badhuisje en toegang tot alle wellnessfaciliteiten voor € 250 per midweek of lang weekend.
• Bad Rothenfelde: Haus Noltmann-Peters is een charmant driesterrenhotel met sobere maar propere kamers en wellnessafdeling met zwembad, sauna’s en massages in de 19e-eeuwse villa van een zoutbaron. 2pk va. € 74.
Meer informatie
Geheim over de Grens
Grafschaft Bentheim Tourismus
Münsterland Tourismus
Kur und Touristik Bad Rothenfelde

Gratis nieuwsbrief
Wil jij mijn reisreportages gratis in je mailbox? Ik stuur je graag eens per kwartaal mijn nieuwsbrief.