Wat hebben Hitchcock, Atatürk, Agatha Christie en Mata Hari met elkaar gemeen? Ze sliepen allemaal in het grand hotel bij het eindstation van de Oriënt Expres. Deel 3 in een serie over eten op historische wereldplekken: het Pera Palas in Istanbul.
Bijna bezwijkt het onder de fin de siècle-grandeur: hotel Pera Palas in Istanbul. De sultan zelve deed in 1892 de deur open van deze luxueuze logeerplek voor de passagiers van ’s werelds beroemdste trein, de Oriënt Expres. Eén probleempje was er maar: treinstation Sirkeci stond naast het Topkapipaleis en het hotel helemaal in de chique Franse wijk Pera. Natuurlijk hoefden de deftige gasten niet te voet door Constantinopel: per bladgouden draagstoel ging het over de Gouden Hoorn naar het grand hotel.
Het bed van Garbo
Pera Palas’ leukste attractie is de stokoude lift, een met mahoniehout en rood fluweel beklede gietijzeren kooi, die zich krakend in beweging zet als de ouderwets geüniformeerde liftjongen op het knopje drukt. Het ontbijt wordt geserveerd in een decadente balzaal met marmer zover het oog reikt en kristallen kroonluchters onder een fenomenaal koepelplafond. In de Patisserie de Pera lijken de taartjes onaangeroerd sedert 1892, maar bestel een droge Martini in de Oriënt Bar en je voelt je Mata Hari in de spionagezaak van de eeuw.
Koperen plaatjes op de deuren van de kamers en suites verklappen welke beroemdheid waar heeft geslapen, van Ernest Hemingway en Sarah Bernhardt tot Jackie Kennedy en Julio Iglesias. Krakende parketvloeren, antiek meubilair, versleten Perzische tapijten en de kans om te slapen in het bed van Greta Garbo, Josephine Baker of Zsa Zsa Gabor maken dit het walhalla voor nostalgici die de 21e eeuw willen ontvluchten. Als hotel is het tegenwoordig een aanfluiting, maar als levend museum een hit. Vergane glorie van de bovenste plank.
Slapen in suite 101 kan niet meer, die is nu ingericht als minimuseum. Hier bekokstoofde Mustafa Kemal Atatürk, vader der Turken, de val van het Ottomaanse Rijk en het begin van de Turkse republiek. Zijn suite trekt nu hordes Japanse toeristen en busladingen Turkse schoolkinderen die het originele meubilair, muren vol vergeelde foto’s en geschilderde portretten te zien krijgen, plus parafernalia als ’s mans panama, pyjama en pantoffels.
You stay in ze ‘otel?
Tegenwoordig is het Pera Palas in trek bij de locals als locatie voor feesten en partijen. De aloude salle à mangé wordt getransformeerd tot balzaal en de luttele hotelgasten die om hun diner komen worden weggestopt in een achterafzaaltje. Ook vanavond is er een Turkse trouwpartij met veel trammelant. Elk nadeel heeft zijn voordeel: ik heb het eetzaaltje voor me alleen. De ober in pinguïnpak staat binnen een seconde aan tafel met het menu, blij dat hij eindelijk aanspraak heeft.
Matthieu werd geboren in Frankrijk, deed de hotelschool in Parijs en verhuisde speciaal naar Istanbul om voor deze grande dame te werken. Schuchter informeert hij: “You stay in ze ‘otel?” Dan barst hij los: of ik Atatürks suite al heb gezien en of ik wel wist dat dit hotel de allereerste elektrische lift van Istanbul had en dat het logo van het hotel hetzelfde is als van de Oriënt Expres omdat het werd gebouwd door de Compagnie des Wagons-Lits et des Grands Express Européens.
Goede manieren heeft Matthieu wel geleerd, maar inmiddels is hij ingeburgerd: terwijl hij heel correct broodjes op mijn bordje schept, haalt hij ineens met een lange haal zijn neus op. In mijn Pera Palas-wijn spartelt een piepklein miertje voor zijn leven. Matthieu plukt het beestje eruit met zijn kelnersmes en zet het glas weer voor mijn neus op tafel. Soit, de vijf sterren zijn hier dan ook al jaren geleden van de gevel geschroefd.
Het allerbeste lamsvlees
Het menü vermeldt de obligate westerse klassiekers als sezar salatasi (caesar salad), makarna bolonez (spaghetti bolognese) en sinitzel viyana (wienerschnitzel), maar ik ga liever lokaal. Kom maar op met die Turkse mezes en Pera Palas-kebab. De prijzen zijn torenhoog voor Turkse begrippen, dus dan moet het goed zijn.
Helaas, de mezes zijn op, en de dolmas ook. De linzensoep, Franse uiensoep en Pera Palas-consommé zijn eveneens uitverkocht. De spesial sef salatasi (speciale salade van de chef) die ik dan maar kies, blijkt een peloton Ottomaanse soldaten te kunnen voeden: op een halve krop sla zijn rosbief, gekookte ham, gerookte kalkoen, eieren en peentjes en kool gestapeld. Alles uit pakjes en zakjes en blikjes en potjes, maar goed, dat is natuurlijk ook veel praktischer. Matthieu ijsbeert intussen over de krakende parketvloer en informeert elke drie minuten even of het me smaakt.
Een deur verderop entertaint een Turks feestbandje de bruiloftsgasten. Met de stereo op tien, want dat hoort hier zo. Dan schuift in het achterafzaaltje zowaar nog een gast aan: een geblondeerde middelbare dame. Met een te krap topje, want ook dat hoort hier zo. Mijn hoofdgerecht komt op tafel: de Pera Palas-kebab van, zo beloofde de kaart, alleen het allerbeste lamsvlees, geserveerd op een met yoghurt besmeerd plat brood. Drie Turkse uitvindingen – kebab, yoghurt en Turks brood – op één bord. Een bekoorlijk bord zelfs, van tin en met gestanste krulletters: Pera Palas Oteli. De presentatie is puik, maar de kebab niet best.
Tweemaal voorpaginanieuws
Het menu van acht pagina’s had in de praktijk best op een A4’tje gekund. Ook de baklava is op. Sterker nog, van de zestien desserts is er maar één: een verlept rijstpuddinkje. “Prezent from ze zjef,” zegt Matthieu trots. Na de thee heeft hij nóg een verrassing voor me in petto. Hij kijkt samenzweerderig om zich, haalt een sleutel uit zijn broekzak en gebaart me mee te komen. We gaan de antieke lift in naar het vierde verdiep en door een schaars verlichte gang naar een deur waarachter, volgens een koperen bordje, Agatha Christie ooit sliep.
In kamer 411 schreef de geestelijk moeder van Hercule Poirot haar beroemdste boek: Moord in de Oriënt Expres. Deze kamer speelt een hoofdrol in het mysterie dat de Queen of Crime na haar dood rond zichzelf creëerde. In 1926 was Christie elf dagen lang spoorloos. Het was voorpaginanieuws, haar echtgenoot werd beschuldigd van moord en Christie zweeg haar hele leven over de ware toedracht. Haar testament vermeldde dat het mysterie werd ontrafeld in haar dagboek – maar dat werd nooit gevonden.
Een halve eeuw later was het verhaal opnieuw voorpaginanieuws. Warner Bros maakte een film over het leven van Agatha Christie en daarvoor wilde men per se het mysterie van de elfdaagse verdwijning oplossen. De filmmakers wendden zich tot een medium, die in Christies handschrift twee dingen op een briefje krabbelde. Pera Palas, kamer 411, daar vonden de filmmakers wat hen volgens het medium zou leiden naar het dagboek van Agatha Christie: een roestige sleutel onder een plank in de vloer.
Mysterie van kamer 411
Een wereldprimeur was nabij, dat zag ook de sluwe hotelbaas in. Terwijl de filmmakers opgewonden naar huis belden, stopte hij de sleutel in een bankkluis. Voor twee miljoen dollar zouden de filmmakers hem terugkrijgen. Moeizame onderhandelingen volgden, zonder resultaat. Zevenentwintig jaar later ligt de sleutel nog in de kluis. Totdat iemand een astronomisch bedrag neertelt, blijft het Mysterie van Kamer 411 het beste suspenseverhaal dat Christie ooit bedacht.
Intussen koestert het Pera Palas de mythe. Voor vijf euro krijg je ‘museumkamer’ 411 met eigen ogen te zien en wie de receptionist genoeg Turkse lira’s toestopt, mag zelfs slapen in het bed van Agatha Christie. Maar je kunt ook gewoon in het achterafzaaltje vriendjes worden met ober Matthieu.