Nieuwsbrief

Train à Grande Vibration

Van de minikini’s aan de Côte d’Azur naar een kuuroord op een bevroren Alpentop: reisjournalist Sander Groen waant zich in een aflevering van ’s Werelds Mooiste Treinreizen. Tsjoeketsjoek met de Train des Pignes van Nice naar Digne.

Het station trilt op zijn grondvesten als een minitrein met welgeteld één coupé zich op een zonnige zaterdagochtend in beweging zet. De conducteur blaast op zijn fluit, de machinist hangt aan de misthoorn en de dieselmotor spuugt vette zwarte rookwolken uit; Nice zal wéten dat er weer een Train des Pignes uitrukt. Van de minikini’s aan de Méditerranée gaat het van tsjoekestsjoek naar een bevroren kuuroord in de Franse Alpen.

Nice ligt achter ons, de Var komt langszij en de eerste besneeuwde bergtoppen zijn in zicht. Het eerste stuk is plat en saai, maar lang duurt dat niet. De trein gaat recht op zijn doel af: De Grote Klim. In ruim drie uur overbrugt de Train des Pignes een hoogteverschil van duizend meter, via duizelingwekkend hoge boogbruggen en kilometerslange tunnels en rakelings langs rotswanden en ravijnen. Bij La Vésubie gaat de trein voor het eerst de bocht om en dat blijft zo.

Stationschocolaterie

Ieder gehucht, zelfs een pretpark bij Nice en de golfbaan bij Digne, heeft zijn eigen halte. Dorpen met pakweg honderd inwoners hebben een heus station, compleet met stationsgebouw uit de fin de siècle en een even oude chef de gare met snor. Behalve het fotogenieke houten station van Villars-sur-Var; dat is nu een restaurant met terras op het perron, huisgemaakte pasta en zoetigheid uit eigen chocolaterie.

Viermaal daags rijdt de Train des Pignes. Wil je onderweg nog eens uitstappen, dan moet je vroeg op – stipt om 6:42 uur vertrekt de eerste trein. Maar ik heb het de avond tevoren bont gemaakt in Nice en neem die van negen uur. Vanuit de trein vang ik een glimp op van Villars: een parmantige village perché op minstens een halfuur klimmen boven de Var. In hetzelfde tijdsbestek boemelt de trein de Haute Provence binnen, op naar Entrevaux.

Mijn oogbollen vallen uit hun kassen zodra ik uitstap. Entrevaux is een van Les plus beaux villages de France en zo is het maar net. Middeleeuwse huisjes zijn op een kluitje gepakt binnen de vestingmuur met als enige doorgang de Porte Royale. Hoog erboven op een rotspunt een imposante citadel van Vauban, bouwmeester van de Zonnekoning. Bij elke stap van het station naar de poort maak ik wel honderd foto’s.

Pek en veren

De citadel lonkt. In mijn ooghoeken flitsen dorpsplein Le Planet en de minikathedraal voorbij, maar ik wil naar boven. Dat valt niet mee; de sneeuwgrens passeerden we bij Touët en ondanks felle zon is de helling spekglad opgevroren. Veel zweet en een half uur later stuit ik boven op de volgende barrière. Vroeger ging het met pek en veren, nu worden bezoekers buitengehouden met een stalen tourniquet.

Drie euro entree graag, zegt een bordje naast een geldsleuf, en wel contant, want wisselen kan alleen beneden in het dorp. Ik keer mijn portemonnee om: één euro, twee, 50, 70, 80… 90. Twee euro negentig, verder kom ik niet. Dankzij de aalmoes van een Britse toerist kom ik binnen: langs de paradeplaats, kapel en een kluit macabere kerkers naar de achterdeur met ophaalbrug, die leidt naar een uitgestrekt berggebied met wandelpaden.

Wandelen komt later; beneden moeten de knappe kerk en krappe dorpsstraten verkend worden. De crêperie, sandwicherie en bar-snack zitten allemaal op slot – het toeristenseizoen moet nog beginnen – en dus stap ik rammelend in de Train des Pignes, die perfect op tijd voorrijdt. Ik zoek een plek tegenover Henry en Martine. Het schrijversechtpaar is en route naar hun afgelegen blokhut in de bergen om in zes maanden een nieuw boek te maken.

Myriam, een blond meisje van pakweg 25 uit Nice, zoekt haar oma op in Digne en de 20-jarige Raoul gaat naar zijn vriendin op een boerderij ‘in het midden van nergens’. De trein zit vol Provençalen die de Train des Pignes gebruiken als praktisch vervoermiddel van A naar B. De conducteur kent zijn passagiers bij naam en ze wisselen de laatste roddels uit. Het is een gemoedelijke boel.

Loop-de-loop

Dit is misschien wel Europa’s leukste treintje, maar toeristen zijn er niet. Dat zal aan het seizoen liggen, want een gebrek aan continuïteit kan het niet zijn – de Train des Pignes rijdt al 114 jaar. In 1861 was er een plan en precies dertig jaar later, op 14 augustus 1891, vertrok feestelijk de eerste trein. Snel ging het niet: alleen al de lousy 48 kilometers van Puget naar Saint-Martin kostten de stoomtrein zeseenhalf uur.

De aanleg van het spoor was een monsteroperatie. Tientallen tunnels en bruggen moesten er komen. Aan de langste tunnel, drieënhalve kilometer onder de Col Saint-Michel door, hakten vierhonderd man zich twee jaar lang een breuk. Ingenieuze trucs werden uitgehaald om grote hoogteverschillen te overbruggen. Er kwam smalspoor van nog geen meter breed, zodat de trein drie keer krappere haarspeldbochten kon nemen.

Een heuse achtbaan ligt er bij Le Fûgeret. In twee loops klimt de trein in één klap honderd meter omhoog. Wij kunnen het goed zien, want vlak voor het haarspeldencomplex zet onze machinist de trein stil. Het boemeltje heeft geen puf meer. De gemiddelde snelheid was nog geen vijftig kilometer, maar het laatste half uur zakte de snelheidsmeter steeds verder weg: 40, 30, 20. We kropen omhoog.

Uitgeladen worden we, om te wachten op de trein uit Digne. De lucht betrekt en het koelt af, maar niemand klaagt. De conducteur houdt de stemming erin met een sneeuwballengevecht, maar al snel komt onze aansluiting met kloeke snelheid door de haarspelden naar beneden. De uitgebluste trein wordt bedankt en wij gaan met een vrolijk vaartje de achtbaan in.

Meters sneeuw

Saint-André-les-Alpes is mijn tweede uitstap. Een populair Alpendorp is het, met eersteklas skipistes, het Parc National de Mercantour en de Gorges du Verdon voor de deur. ’s Zomers komen hordes toeristen deltavliegen en langs het Lac de Castillon maak je prachtige wandelingen met puike panorama’s. Maar nu even niet.

Het is maart en er ligt twee meter sneeuw. De vriendelijke mevrouw van het Office de Tourisme bevestigt dat ik een trektocht over steile bergpaadjes beter uit mijn hoofd laat. Afgezien van gevaarlijke glijpartijen zou ik mijn laatste Train des Pignes missen. Ik informeer naar wat ik dan kan doen. “In Saint-André?” Het blijft stil. “Als u linksaf gaat, komt u op het plein. Daar is de kerk. Maar die is dicht.”

Drie rondjes om de kerk later is de conclusie getrokken: ik heb drie uur in een lelijk en koud Alpendorp waar niets te doen is. Naast de kerk is het Café du Commerce wél open. De dorpelingen lezen er hun La Provence bij borrels en Gauloises, ik zoek een barkruk met een café au lait en een croque monsieur. Na nog wat koffies zet de kastelein een Génépy des Alpes voor mijn neus, uit zijn eigen clandestiene stokerijtje – iedere lente gaan zijn stamgasten eropuit om alpenbloempjes te plukken. Ik ben meteen weer warm.

Tijdcapsule

Om zeven uur luidt de kerkklok en wandel ik terug naar het station. Het is donker geworden en zonder meeslepende panorama’s lijkt de Train des Pignes bijna een saaie NS-trein. Langs de Route Napoléon kachelen we in drie kwartier naar het eindpunt.

In het grandste hotel van Digne-les-Bains is de ontvangst warm. Le Grand Paris huist in een 17e-eeuws klooster, vertelt mevrouw Ricaud trots. Elke kamer is anders en daarom krijg ik vier ouderwetse zware sleutels mee, zodat ik zelf kan kiezen. Ik val voor een ruime en erg roze kamer. Sinds de belle époque is hier niets veranderd; het Grand Paris is een tijdcapsule van de charmantste soort.

De lucht knispert op het dak van de Franse Alpen. In het kuurhuis aan de rivier Eaux-Chaude wordt ouderwets gekuurd. Het water dat opborrelt uit acht hete bronnen is rijk aan zwavel en calcium en dat trekt kwakkelaars uit heel Frankrijk. Voor een relaxmassage moet je hier niet wezen, want het modewoord wellness zegt ze niets in deze kruisbestuiving van zwembad en ziekenhuis.

Onze eigen TGV

Voor Provençaalse begrippen is Digne-les-Bains met 15 duizend inwoners een metropool. Van alles te doen, maar vanmiddag vertrekt de trein naar Nice alweer. Ik beperk me tot het middeleeuwse centrum met een gevelsteen die memoreert dat Napoleon hier ooit een middagdut van drie uur deed, een fascinerende afgepelde rotswand vol kolossale fossielen en het huismuseum van lokale legende Alexandra David-Néel, bomvol souvenirs van haar expedities naar de Oriënt.

Mijn Train des Pignes komt te vroeg; in Digne had ik best een volle dag willen hebben en op de terugweg was ik graag uitgestapt in wat pittige villages perchés. Maar mijn vliegtuig wacht niet en dus gaat het in één ruk van Digne naar Nice. Eigenlijk wel zo lekker. Ik stop mijn reisgids en camera weg, zak onderuit en geniet.

Een mooie treinreis is het, maar door het smalle spoor ook een gewiebel en gewieg van jewelste. Raoul, die na het weekend bij zijn vriendin op de boerderij ook op de terugweg is, zou het gewend moeten zijn. Maar als hij een slok cola neemt, gaat de inhoud van het blikje over zijn T-shirt. Raoul kan er wel om lachen: “Wij hebben hier onze eigen TGV. De Train à Grande Vibration.” 

Faits des Pignes
Traject: 151 kilometer
Reistijd Nice-Digne: 3:12 uur
Gemiddelde snelheid: 46,5 km/u
Laagste punt: 22 meter
Hoogste punt: 1022 meter
Tunnels: 25
Bruggen en viaducten: 38
Stations en haltes: 70
Train des Pignes à Vapeur
Een stoomtrein met gerestaureerde wagons uit 1892 rijdt op zondagen van mei tot oktober van Puget-Théniers naar Annot. Vertrek om tien uur, maar al om vier uur ’s morgens stookt de machinist de ketel op. Zes ton water heb je niet zomaar aan de kook.

Train des Pignes Praktisch
Vertrek
Een enkele reis Nice-Digne kost € 17,65. De Train des Pignes vertrekt vanuit het Gare des Chemins de Fer de Provence, Rue Alfred Binet, Nice, tel. 0033 4 9703 8080,www.trainprovence.com. Pik even de Horairesop met vertrektijden per station en een routekaartje.
Reistijd
De trein rijdt het hele jaar, maar buiten het toeristenseizoen (april tot oktober) houden veel hotels en restaurants winterstop.
Reisduur
Ideaal is een lang weekend: op dag één de heenreis met tussenstops, dag twee in Digne-les-Bains en op dag drie in etappes terug. Korter of langer kan ook.
Accommodatie
Nice: Hôtel Comté de Nice** is betaalbaar en kijkt uit op het station; ideaal voor vroege vogels die de eerste trein willen halen. 2-pk va. € 50, Rue de Dijon 29, tel. 0033 4 9388 9456, www.hotelcomtedenice.com. Villars: Le Château, 2-pk va. € 95, tel. 0033 4 9305 7010, www.chateau-d-esperon.com. Entrevaux: Hôtel Le Vauban**, 2-pk va. € 35, tel. 0033 04 9305 4240. Annot: Hôtel de l’Avenue de la Gare**, 2-pk va. € 50, tel. 0033 4 9283 2207, www.hotel-avenue.com. Digne: Hôtel Le Grand Paris****, 2-pk va. € 80, Boulevard Thiers 19, tel. 0033 4 9231 1115, www.hotel-grand-paris.com
Eten en drinken 
Villars: Auberge Alp’Azur in het voormalige station. Puget-Théniers: winkeltjes, terrassen en zelfs een supermarkt. Annot: stationsrestauratie en terrassen onder de platanen. Le Fûgeret: kruidenier en een handvol terrassen. Saint-André: Een bistro en de onmiskenbaar Provençaalse dorpskroeg. Barrême: Restaurant de la Gare met terras onder de wijnranken. Digne: Brasserie Le France voor Provençaalse kost.
Wandelen
Vanuit veel dorpen zijn mooie wandelingen te maken van een uur tot een hele dag. Zie de website Beyond Provence hieronder.
Leesvoer
Le Siècle du Train des Pignes, mooi koffietafelboek vol foto’s en geschiedenis, maar prijzig en dus alleen voor fans. 320 pag., ISBN 2903310904, € 64,60 bij www.fnac.com.
Informatie
Maison de la France, Amsterdam, tel. 0900 112 2332 (50cpm), www.franceguide.com/nl
Website Beyond Provence**** Engelstalige pagina over de Train des Pignes met tips voor terrassen, picknickvelden, wandelingen en uitstapjes. www.beyond.fr/sites/pignes.html
Oordeel van de auteur
Als de Côte d’Azur je even te snobistisch wordt is de Train des Pignes een prettige panoramische trip. Dat het geen toeristenfuik is, maar een echte lijntrein met vooral Provençalen, maakt het extra leuk. Een superboemel!
Minnen en plussen
– Buiten het seizoen bijna alles gesloten
– Goed weer is erg belangrijk
– Valt het uitstapdorp tegen, dan zit je er een paar uur vast
+ Punctueel treintje
+ Prachtig uitzicht
+ Mooie dorpen
+ Begin- en eindpunten met veel te doen
+ Overnachten voor een habbekrats

Gratis nieuwsbrief
Wil jij mijn reisreportages gratis in je mailbox? Ik stuur je graag eens per kwartaal mijn nieuwsbrief.