Reisjournalist Sander Groen verkent deze zomer voor de Volkskrant elke week een onvermoede bestemming in Nederland of net over de grens. Aflevering 9: de Stelling van Den Helder
‘Het heeft vijfentwintig jaar geduurd, maar het begint ergens op te lijken.’ Rondleider Paul Schaap is de drijvende kracht achter Museumhaven Willemsoord, het deel van de voormalige marinewerf waar zo’n honderd historische schepen zijn afgemeerd. Het vuurrode lichtschip Texel werd alhier in 1951 gebouwd, de bark Earl of Pembroke is bekend als het piratenschip uit de films Treasure Island, Alice in Wonderland en Cloud Atlas en over elk van de wit-blauwe reddingsschepen voor het Reddingmuseum kan Schaap een spannend verhaal vertellen. Op de kade bij het Marinemuseum ligt de 78 meter lange onderzeeboot Tonijn indrukwekkend te wezen. Een gratis toegankelijk openluchtmuseum van jewelste, dat op deze zonnige zaterdag slechts een handvol bezoekers trekt.
Den Helder ontvangt jaarlijks een miljoen toeristen. Alleen zijn die bijna allemaal op doorreis, want in de veerhaven aan het Marsdiep vertrekt de TESO-boot naar Texel. Den Helder is vooral bekend als een van de lelijkste steden van Nederland, gedomineerd door wederopbouwarchitectuur van het slordigste soort. De verklaring daarvoor is te vinden in het dit voorjaar geopende Atlantikwall Centrum: deze marinestad werd tijdens de Tweede Wereldoorlog honderdvijftig keer gebombardeerd. Pas op 8 mei 1945 werd Den Helder bevrijd – de geallieerden maakten geen haast, want er viel hier simpelweg niet zoveel meer te bevrijden. Bewoners waren er nauwelijks nog en van de stad resteerde slechts een smeulende puinhoop. Den Helder was een spookstad.
Dat had Napoleon Bonaparte tijdens zijn bezoek in 1811 toch heel anders voorzien. Hij was verrukt over de strategische ligging en besloot de destijds al belangrijke havenstad uit te bouwen tot het ‘Gibraltar van het Noorden’. De keizer gaf opdracht tot de bouw van een marinewerf, omringd door verdedigingswerken die een Russische invasie moesten afweren. Anno nu leidt de Napoleonroute langs de stervormige gracht rond Fort Erfprins, ’s lands grootste fort dat nu dient als marinekazerne, over het Schapendijkje langs de Lange Jaap, de hoogste nog werkende vuurtoren van Nederland, naar het gerestaureerde en opengestelde Fort Kijkduin, en vervolgens langs talloze bunkers en over de kaarsrechte Liniedijk naar Fort Dirksz Admiraal, dat beklommen kan worden voor een mooi uitzicht op duin en bos.
De Stelling van Amsterdam, die kennen we wel, die staat op de Werelderfgoedlijst en wordt drukbezocht. Maar hier op de Liniedijk kan je een kanon afschieten zonder iemand te raken. De Stelling van Den Helder is onbekend en onbemind, maar heeft een groot voordeel: het mooiste gedeelte ervan valt gewoon te voet te verkennen. En dat is bepaald geen corvee, want er vallen legio relaxmomenten in te lassen: in de historische panden van Rijkswerf Willemsoord huizen nu cafés en restaurants met zonnige terrassen, plus musea, een schouwburg en een bioscoop. En Fort Kijkduin staat in Huisduinen, een bekoorlijk kustdorp en het mooiste hoekje van Den Helder. Breng er eens een bezoekje. Texel wacht wel.
Reis
Het modernistische kopstation van Den Helder is bereikbaar per intercity vanuit Maastricht (via Eindhoven, Den Bosch, Utrecht en Amsterdam) en Nijmegen (via Arnhem, Utrecht en Amsterdam). OV-fietsen zijn te huur in de kelder. ns.nl, ov-fiets.nl
Route
De 11 kilometer lange wandelroute ‘In de voetsporen van Napoleon’ is voor € 1 te koop bij Bezoekerscentrum Willemsoord of gratis te downloaden via denhelder.online. Ook NS-wandeling ‘Helderse Duinen’ voert deels langs de Stelling van Den Helder; ns.nl. Meer informatie over de Stelling Den Helder: stellingdenhelder.nl
Doen
Rijkswerf Willemsoord en de Museumhaven zijn gratis toegankelijk; willemsoordbv.nl, museumhavenwillemsoord.nl. In het Marinemuseum en Reddingmuseum is de Museumkaart geldig; marinemuseum.nl, reddingmuseum.nl. Een combiticket voor Fort Kijkduin en Atlantikwall Centrum kost € 12; fortkijkduin.nl, atlantikwallcentrum.nl
Tour
Elke woensdagmiddag en zaterdagochtend is er een gegidste rondleiding in Willemsoord; € 6, aanmelden via tel. 0223 61 61 00. Geregeld zijn er ook rondleidingen door Fort Erfprins, Fort Harssens, het Koninklijk Instituut voor de Marine en de Helderse brouwerij in Fort Westoever; zie denhelder.online
Eten
In Willemsoord is Restaurant Stoom een puike lunchplek in een oude scheepsloods, restaurantstoom.nl. In Huisduinen biedt Nogal Wiedus weids zeezicht en een smakelijke kaart; nogalwiedus.nl. In Fort Westoever is Stadsbrouwerij Helderse Jongens gevestigd mét biercafé; fortwestoever.nl, heldersejongens.nl
Bed
Stevenaak Antje uit 1875 in Museumhaven Willemsoord is verbouwd tot drijvend hotel met 6 tweepersoonskamers; vanaf € 98 incl. ontbijt, hotelantje.com. Achter de poort van Fort Kijkduin doet een historische fortwachterswoning dienst als vakantiehuisje voor twee; vanaf € 144, alleen via booking.com
Meer bestemmingen in Nederland of net over de grens: volkskrant.nl/groenopreis