Esch-sur-Alzette is komend jaar Culturele Hoofdstad van Europa. Reisjournalist Sander Groen reisde vooruit naar de onbekende en onbeminde mijnstad in het zuiden van Luxemburg en pikt uit het omvangrijke programma vijf hoogtepunten.
BELVAL
Van staalfabriek tot stadswijk
Esch-sur-Alzette is de geboorteplaats van ARBED, de voorloper van ’s werelds grootste staalproducent, ArcelorMittal. Op industrieterrein Belval aan de westkant van de stad werd het in de omgeving gewonnen ijzererts in razende hoogovens bij temperaturen van 1000 tot 2000 graden Celsius tot ijzer en staal gesmolten. Sinds de sluiting, eind vorige eeuw, stonden de hoogovens te verroesten. Totdat de Maastrichtse stedenbouwer Jo Coenen het verlopen industrieterrein transformeerde tot nieuwe stadswijk, bijgestaan door architecten als Foster + Partners, Baumschlager Eberle en Jim Clemes. De Universiteit van Luxemburg verhuisde met 5000 studenten hierheen en er kwamen een winkelcentrum, concertzaal, bioscoop, hotel en restaurants. Topattractie zijn de twee achtergebleven hoogovens van 82 en 90 meter hoog. Eén ervan is toegankelijk voor het publiek; na 180 treden heb je een weids uitzicht op de geslaagde mix van industrieel erfgoed en moderne architectuur.
belval.lu
RUMELANGE
Van ijzermijn tot mijnmuseum
De Minett, de rotsachtige streek in het zuiden van Luxemburg en het noorden van de Franse Lorraine, dankt zijn naam aan de ijzererts die hier werd gewonnen. Het wemelt hier van de gesloten mijnen. De meeste zijn verlaten, andere zijn ingestort, met grote kuilen in het landschap tot gevolg. In mijnwerkersstadje Rumelange is sinds 1973 het Nationaal IJzermijnmuseum ondergebracht in de 80 meter diepe tunnels van de mijnen Kirchberg en Walert. Bezoekers worden er met een treintje over de mijnspoorlijn heen getransporteerd. Er is van alles te zien en valt veel te vertellen, bijvoorbeeld over de barbaarse werkomstandigheden van de mijnwerkers, en een gegidste rondleiding duurt dan ook zo’n twee uur. Geopend in de winter op afspraak op de 2de zondag van de maand en van april tot oktober zonder afspraak in de weekeinden.
mnm.lu
ESCH-SUR-ALZETTE
Belle-époque-architectuur
Luxemburg is nu bekend vanwege het florissante bankwezen, maar een eeuw geleden was dat anders. Toen verwierf het kleine land grote rijkdom met de ijzerertsmijnen en ijzer- en staalindustrie. Esch-sur-Alzette dankt er zijn bestaansrecht aan: de stad staat bovenop een ijzerertsreservoir van 6 miljard ton, met een ijzergehalte van zo’n 30 procent. ARBED opende de ene na de andere ijzerertsmijn – het staatsbedrijf was de grootste werkgever van het land en er waren zoveel mijnwerkers nodig dat er duizenden gastarbeiders werden geworven. Rond Esch werden talloze mijnwerkersdorpen uit de grond gestampt – nu nog is het zuiden de dichtstbevolkte regio van Luxemburg. De rijkdom die de ijzerindustrie bracht is af te lezen aan de gebouwen in het centrum van Esch-sur-Alzette, in zwierige stijlen als neogotiek, art nouveau en art deco. Een 5 kilometer lange architectuurwandelroute in steenkolennederlands is verkrijgbaar bij de lokale VVV op Place de l’Hôtel de Ville.
visitluxembourg.com
GAALGEBIERG
Rode aarde en industriële restanten
Le pays des terres rouges, het land van de rode aarde, zo worden de rotsige contreien rond Esch-sur-Alzette ook wel genoemd. De bodem is hier zo ijzerrijk dat hij roestig kleurt. Dat is goed te zien op en rond de heuvel Gaalgebierg ten zuiden van de stad. Een paar decennia geleden heerste hier volop bedrijvigheid, nu is het voormalige mijnterrein een Unesco-biosfeerreservaat en Natura 2000-gebied. Her en der zijn nog industriële restanten te vinden, zoals de roestende pylonen van een kabelbaan of een overwoekerde smalspoorlijn waarover kipwagens vol ijzerhoudende rotsblokken werden getransporteerd. Er zijn wandelroutes uitgestippeld, variërend in lengte van 2 tot 12 kilometer. Informatie is (in het Frans) verkrijgbaar bij de ingang van het natuurgebied in het Centre nature et forêt Ellergronn. Hier vind je ook een klein maar fijn museum in de voormalige Cockerill-mijn.
visitminett.lu
MINETT TRAIL
90 Kilometer industrieel erfgoed
Ontelbare activiteiten vinden plaats gedurende het jaar dat Esch-sur-Alzette Culturele Hoofdstad van Europa is. De grote trots van het programma is de zogeheten Minett Trail, een wandelroute van 90 kilometer die in etappes kan worden afgelegd en dwars door de natuur voert, langs zo’n beetje al het industriële erfgoed dat de voormalige mijnstreek te bieden heeft: van torenhoge hoogovens via een museumspoorlijn tot verlaten mijntunnels. Langs de route worden elf trekkershutten geopend, die door architecten zijn ontworpen of herbestemd. Die zijn best bijzonder: je kunt bijvoorbeeld verblijven in een voormalige kunstenaarswoning, een waterbassin, een kloeke kasteeltoren, een oud mijngebouw of een mijnwerkershuisje. In Fonds-de-Gras biedt een treinwagon plaats aan 6 personen, die beschikken over een complete keuken, badkamer en sauna.
minetttrail.lu
