Om de week bezoekt reisjournalist Sander Groen voor de Volkskrant een onvermoede bestemming in Nederland of net over de grens. Aflevering 5: modernistisch polderdorp Nagele.
‘Hier valt niks te fotograferen, hoor!’ Op het gazon langs de Ring wordt een getatoeëerde man bijkans omvergetrokken door zijn vervaarlijk ogende pitbull. Het belet hem niet om de enige bezoeker – herkenbaar aan een reisgidsje in de ene hand en een fotocamera in de andere – te wijzen op diens vergissing. ‘Bijzonder dorp? Welnee, niks bijzonders aan. Lekker rustig, dat wel.’ De beste man heeft het mis. Nagele is wel degelijk bijzonder: het is het enige dorp in Nederland dat volledig werd ontworpen volgens de principes van Het Nieuwe Bouwen, door toparchitecten als Cornelis van Eesteren, Aldo van Eyck en Gerrit Rietveld.
Nederland blaakt in de jaren 50 van het naoorlogs optimisme als de Noordoostpolder is drooggelegd en wordt ingericht. Rond hoofdplaats Emmeloord komen tien dorpen, gebouwd in de traditionalistische stijl van de Delftse School. Op het laatste dorp na – daarvoor biedt het progressieve architectencollectief De 8 zich aan. Met veel groen, rechte straten, ruime pleinen en platte daken wordt Nagele een modeldorp van Het Nieuwe Bouwen. Licht, lucht en levendigheid zijn de idealen: er komen drie kerken en drie scholen, sportvelden, een kruidenier, bakker, slager, kapsalon, meubelwinkel, bloemist en een café-restaurant. Dat zijn nogal wat voorzieningen voor een dorp van amper tweeduizend zielen.
De voormalige katholieke kerk huisvest nu een architectuurmuseum, dat het complete plaatje van Nagele en de Noordoostpolder schetst, van de prilste plannen tot de ongewisse toekomst. De ‘buitenexpositie’ beslaat het hele dorp, dat in een uurtje of twee te voet te verkennen valt. Hoogtepunten zijn de modernistische kerken met hun kloeke klokkentorens, de scholen met hun verspringende klaslokalen, de kubistische huisjes van vader Gerrit en zoon Jan Rietveld, plus de begraafplaats van tuinarchitecte Mien Ruys. Toch is dit geen toeristentrekker zoals vissersdorp Urk of het op de werelderfgoedlijst genoteerde Schokland, waar Nagele precies tussenin ligt.
Aan toeristisch potentieel geen gebrek, maar Nagele wordt bedreigd. Veel woningen verkeren in slechte staat en onlangs werden de Noorderwinkels en café-restaurant ’t Schokkererf gesloopt. Sindsdien moet Nagele het zonder horeca stellen en gaapt bij de entree van het dorp een groot gat. De gemeente Noordoostpolder lijkt de cultuurhistorische waarde van het dorp niet in te zien – als het aan het college ligt, wordt het museum opgedoekt. Het kan ook anders: Vereniging Hendrick de Keyser heeft onlangs alle 32 twee-onder-een-kapwoningen aan de Karwijhof aangekocht. Momenteel worden die pico bello opgeknapt, later dit jaar wordt er een museumwoning geopend en daarna volgt een logeerhuis. Hendrick snapt het wél.
Reis
Nagele is bereikbaar vanaf station Dronten met bus 146. Deze rijdt niet ’s avonds en in het weekend; dan stopt bus 140 bij halte Domineesweg, een halfuur lopen buiten het dorp.
Doen
Museum Nagele is geopend van donderdag t/m zondag, 13-17u. Het gidsje Nagele, een cultuurhistorische wandeling biedt een 6,5 kilometer lange wandelroute door het dorp en kost € 9,95.
Eten
In het dorp zelf is alleen een buurtsuper te vinden. Op een halfuurtje fietsen staat in de Schokkerhaven het moderne restaurant Pier16, met gerechten van verse en duurzame streekproducten en een terras met uitzicht op het Ketelmeer.
Bed
Medio 2020 zal het logeerhuis van Hendrick de Keyser opengaan. Tot die tijd kunt u terecht in de gastenkamer van B&B Nagele, in de gerenoveerde voormalige gereformeerde kerk; € 75 per nacht.
Meer bestemmingen in Nederland of net over de grens: volkskrant.nl/groenopreis