Zwitserland heeft het monopolie op wonderschone treinreizen? Dan kent u Noorwegen nog niet. Reisjournalist Sander Groen spoort over de Poolcirkel door berg en dal, langs rivier en waterval en over ijzige hoogvlaktes naar zonnige fjorden.
5. Boemelen over de Poolcirkel
Nordland-spoorweg: Bodø-Trondheim, 729 km, 10 uur
‘De beste nachttrein van Europa’ is het volgens Lonely Planet. Maar de reisgidsengigant heeft het mis, vindt conductrice Karolina: “Ben jij mal, deze reis maak je toch niet in het donker, dat is doodzonde.”
Bodø is het op één na noordelijkste Noorse treinstation (het noordelijkste is Narvik, alleen bereikbaar vanuit Zweden) en het weinig glamoureuze vertrekpunt van een epische treintrip over de 130 jaar oude en langste spoorlijn van het land. De ouderwetse trein piept en kraakt, maar veel hout en gordijntjes maken het huiselijk en de stoelen zakken comfortabel door.
We rollen door Noorwegen op zijn best, langs grillige fjorden, gekartelde bergen, blauwe gletsjermeren, gehuchten van groene en gele huisjes plus een rood kerkje, langs meanderende rivieren en klaterende watervallen naar het letterlijke en figuurlijke hoogtepunt van de lijn: de Saltfjell, een bevroren bergplateau op honderden meters boven zeeniveau. De sneeuwschuiver voor op de diesellok doet grote witte wolken opstuiven langs de flanken van de trein. De zon laat zich niet zien en toch zet ik mijn zonnebril op, tegen dreigende sneeuwblindheid.
“Dames en heren,” roept Karolina om, “over enkele ogenblikken passeren we de Poolcirkel, aan weerszijden van het spoor gemarkeerd door stenen piramides met stalen globes.” Later ontdooit het landschap en slingert de trein door groene valleien en dorpjes als Søfting, Mære en Snåsa, met elk hun eigen houten stationnetje, compleet met stationschef met kleppet en spiegelei. En steeds weer een opa en oma die instappen om uitgezwaaid te worden door een trio blonde kleinkinderen. “Ha det, hááá det!”
4. Dineren tussen de rails
Dovre-spoorweg: Trondheim-Oslo, 553 km, 7 uur
Weinig dingen zijn fijner dan dineren in een rollend restaurant. Misschien had ik beter een eeuw geleden kunnen leven in de belle époque, de gouden tijd van het reizen, toen het nog dagen in plaats van uren duurde om van A naar B te komen, je slaapcabine was uitgerust met rood pluche sofa en Tiffany-bedlampjes, de treinsteward nog ontbijt op bed kwam brengen en je in de restauratiewagon een gastronomisch driegangenmenu kreeg opgediend door een knipmessende kelner op een tafel gedekt met stijf linnen. De romantiek van het treinreizen is wel aan mij besteed.
In de trein naar Oslo is er in het restaurant keuze uit lasagne, steenovenpizza’s, hotdogs, kippenvleugeltjes, salades en broodjes, maar ik ga voor het Noorste gerecht op de kaart: Kjøttkaker i brun saus, ofwel gehaktballetjes met gekookte aardappelen, erwtenpuree en vette jus. Misschien niet zo chic als toen, maar het smaakt prima, terwijl de Dovrefjell voorbijtrekt als een langgerekt landschapsschilderij met dartelende lammetjes in sappige alpenweides tegen een decor van besneeuwde bergtoppen.
Terug in mijn gereserveerde stoel zijn de overwegend Noorse passagiers niet onder de indruk; de jongen in stoel 44 naast me kijkt liever een filmpje op zijn laptop en schuift voor mijn neus het gordijntje dicht. Ik grijp in, want nu komt het hoogtepunt: vanuit wintersportdorp Oppdal, met een okergeel stationsgebouw naast een nostalgisch spoorweghotel, klimt de trein via tien tunnels naar hartje winter op duizend meter hoogte, om dan in sneltreinvaart af te dalen naar het voorjaar aan de Oslofjord.
3. Achtbaan van berg naar fjord
Rauma-spoorweg: Dombås-Åndalsnes, 114 km, 1½ uur
De Rauma is een bergrivier volgens het boekje: smaragdgroen, wild kronkelend, met wit schuimende stroomversnellingen en gevoed door woeste watervallen. Best gek dus dat de passagiers zitten te beppen, sms’en, facebooken of een boek te lezen, alles als ze maar niet naar buiten hoeven te kijken. Voor de Noren is deze treinreis gesneden koek, voor toeristen een groot avontuur.
Langs de rivier duikelt de gelijknamige trein vanuit de bergen in Dombås naar Åndalsnes aan de Romsdalfjord. De reis begint kalmpjes aan, maar voorbij Bjorli gaat het loos. De hypermoderne trein met panoramaramen overbrugt een hoogteverschil van 659 meter via honderd bruggen, twee keerlussen en vijf tunnels, waarvan één keertunnel, waarin de trein binnen in een massief granieten berg 180 graden ronddraait – een achtbaan is er niks bij.
De constructie van de spoorlijn, in een tijd zonder volautomatische tunnelboormachines en prefab-brugdelen, was geen makkkie: nadat er decennialang was overlegd, gerekend en getekend, begon de bouw in Dombås in 1912 en in 1924 was de monsterklus geklaard in Åndalsnes.
In de zomer is er speciaal voor toeristen commentaar in vier talen en doet de trein er iets langer over, zodat er gestopt kan worden op de Kyllingbrug, een stenen boogbrug 56 meter boven de rivier, en bij de Trollstigen, een steile bergweg met elf haarspeldbochten langs Europa’s hoogste verticale bergwand. In Åndalsnes is ’s werelds enige treinwagonkapel een bezienswaardigheid en het fraai gelegen dorp is een uitvalsbasis voor tripjes naar Ålesund en de Geirangerfjord in dit mooiste hoekje van Noorwegen.
2. Niet knipperen in de Flåm-trein
Flåm-spoorweg: Myrdal-Flåm, 20 km, 1 uur
“Oh my God, that’s so awseome!” Jaarlijks maakt een half miljoen passagiers een pretritje met de Flåm-trein. Vooral Amerikanen en Japanners op het klassieke rondje ‘Noorwegen in een Notendop’: in een dag van Oslo naar Flåm per trein, per boot naar Gudvangen, per bus door de haarspeldbochten van de Stalheimskleiva en verder per trein naar Bergen. Drukke boel, maar dit is met 55‰ dan ook ’s werelds steilste spoorweg zonder tandrad of kabel.
Vanuit Myrdal kronkelt het treintje naar Flåm, 864 meter lager aan de Sognefjord, met een fotostop bij de ruim 200 meter hoge waterval Kjosfossen. Wel goed opletten, want in die twintig kilometer zijn er twintig tunnels van soms wel een kilometer lang, dus knipper met je ogen en je mist een mooi uitzicht. Dat dit mirakel der spoorwegtechniek een populaire toeristische attractie werd, hebben we gek genoeg te danken aan de nazi’s; zij voltooiden de lijn in 1942 om oorlogstuig te kunnen transporteren.
Flåm ligt mooi aan de langste en diepste fjord van Noorwegen, maar het dorpje zelf is een anticlimax. Terwijl andere toeristen snel een trol kopen en zich aan boord van de boot haasten, check ik in bij het historische Fretheim Hotell. Mijn kamer in de oudste vleugel, uit 1866, is romantisch ingericht met antiek meubilair, nostalgische foto’s en een badkamer met bad op pootjes, ’s avonds dineer ik in stijl met verse vis en fjordzicht en ’s ochtends maak ik het puike treinritje gewoon nog eens, maar nu in alle rust bergopwaarts.
1. Dwars door winterwonderland
Bergen-spoorweg: Oslo-Bergen, 493 km, 7 uur
“Die kleine raampjes, dat is toch niks,” beklaagt een Spaans echtpaar zich. “Waarom heeft nog geen enkele Noorse spoorwegbons bedacht dat het aardig zou zijn om deze trein te voorzien van panoramaramen?”
De trein van Oslo naar Bergen is de hoogste intercity-verbinding over een van de mooiste spoorlijnen ter wereld, die moeiteloos kan concurreren met bijvoorbeeld de Berninabahn of Glacier Express in Zwitserland. Zeven uur doet de trein over een reis door vier seizoenen: van de zomer aan de Oslofjord via de herfst in de bergen en de winter op de hoogvlakte naar de lente aan de Noorse Zee. Via 182 tunnels en talloze lawinegalerijen, zodat eenderde van de reis in het donker verloopt.
Met een ontbijt van cappuccino, bosbessenpannenkoekjes en een kaneelbol weet ik een plek te bemachtigen aan een van de schaarse ramen in de restauratiewagon, met beter zicht op de voorbijglijdende natuurfilm dan in de tjokvolle eerste- en tweedeklascoupés. In sneltreinvaart slingeren we van links naar rechts door een lieflijke vallei langs een spiegelgladde rivier waarin de groene bergen fraai reflecteren.
Via Flå, Gol en Ål gaat het steil omhoog naar een woeste sneeuwstorm op de Hardangervidda, Europa’s hoogste bergplateau en een winterwonderland van witte sparren, ijzige gletsjers en ingesneeuwde houten huizen. “Sneeuwt het in Bergen ook nog?” vraagt de Spaanse toeriste in korte broek bezorgd aan de conducteur. Maar nee, zodra we weer 1222 meter zijn afgedaald, schijnt de zon uitbundig en stap ik in de kabelbaan voor een wonderschoon uitzicht op de met stip mooiste stad van Noorwegen.