Reisjournalist Sander Groen verkent voor de Volkskrant om de week een onvermoede bestemming in Nederland. Aflevering 27: Kornwerderzand
Als de nazi’s in 1940 Nederland binnenvallen, ondervinden ze relatief weinig weerstand. De reden is simpel: Hitlers leger is onvoorstelbaar veel sterker dan het Nederlandse. De Blitzkrieg is binnen vijf dagen beslecht, maar één Fries gehucht houdt dapper stand. Op de Afsluitdijk ligt een een verdedigingswerk van zeventien kazematten met 225 manschappen. Zij kunnen de 17.000 soldaten van de Duitse 1ste Cavaleriedivisie op de kale dijk al van vier kilometer afstand zien aankomen en verwelkomen hen met een spervuur van kogels en granaten. Stelling Kornwerderzand blijkt een onneembare vesting – en dat zónder de toverdrank van Obelix.
Nog iets verder terug in de tijd: in 1918 wordt de Zuiderzeewet aangenomen. De afsluiting en gedeeltelijke inpoldering van de Zuiderzee is een prachtig plan, dat Nederland opstuwt in de vaart der volkeren. De minister van Defensie ziet echter een nadeel: via de Afsluitdijk wordt Holland, inclusief hoofdstad Amsterdam en marinebasis Den Helder, wel heel gemakkelijk bereikbaar voor de vijand, mocht die vanuit het oosten komen. De strategische dijk wordt gefortificeerd: aan weerszijden komen complexen van kazematten, aan de Hollandse kant bij Den Oever en aan Friese zijde op voormalig werkeiland Kornwerderzand. In 1933 zijn de stellingen klaar, ruim op tijd voor de Tweede Wereldoorlog.
De invasie van Nederland begint op 10 mei 1940. Twee dagen later arriveren de Duitsers bij de Wonsstelling, ten oosten van de Afsluitdijk. Door deze eerste verdedigingslinie breken ze moeiteloos heen, maar bij de kop van de Afsluitdijk stopt de opmars. De Stelling van Kornwerderzand blijkt een sterk staaltje militaire architectuur. De Duitsers vallen tweemaal aan en moeten zich tweemaal terugtrekken. Daags erna wordt de schade opgenomen: er zijn geen Nederlandse soldaten gesneuveld en op de kazematten met hun drie meter dikke daken hebben ontelbare Duitse bommen en granaten nauwelijks effect gehad. In het beton zijn putjes te zien en van één kazemat is een hoekje afgebroken, maar dat is het wel.
Het is een van de succesverhalen van de Tweede Wereldoorlog, maar uiteindelijk mag het toch geen baat hebben: de volgende dag brengt Hitler met het bombardement op Rotterdam de genadeklap. Nederland capituleert. Stelling Kornwerderzand, waar een handvol Nederlandse soldaten een complete Duitse divisie weet te stoppen, wordt alsnog ontruimd. Anno nu is de stelling een door vrijwilligers gerund museum, waar dit opmerkelijke en toch onbekende oorlogsverhaal wordt naverteld. Zelfs tachtig jaar na de Slag om de Afsluitdijk blijken de kazematten nog altijd onverwoestbaar.
Praktische informatie
Reis
Kornwerderzand is bereikbaar met Arriva-snelbus 350 vanaf station Alkmaar (in ruim een uur) of station Leeuwarden (in ruim een halfuur). ns.nl, arriva.nl
Doe
Het Kazemattenmuseum is geopend tot eind oktober, donderdag t/m zondag, 10-17u. Entree € 7,50, Museumkaart geldig, tijdslot boeken via kazemattenmuseum.nl
Eet
Ook in Kornwerderzand is het Afsluitdijk Wadden Center met een gratis expositie plus restaurant Skom, dagelijks 10-17u, afsluitdijkwaddencenter.nl
Over twee weken: het Amsterdam van filmmaker Dick Maas. Meer bestemmingen in Nederland: volkskrant.nl/groenopreis