Nieuwsbrief
16 min read

Fijn in de trein

Dit zijn de 10 leukste korte spooravonturen om in 2023 te beleven

Nooit meer vliegen? Geen probleem: dichtbij huis valt er nog een hele wereld te ontdekken, lekker duurzaam en ontspannen per spoor. Reisjournalist Sander Groen tipt de leukste korte treinreizen van Europa voor 2023.

De mooiste treinreis van de Benelux begint in Luik

België/Luxemburg: spoorlijn 42/CFL 1, Luik – Luxemburg (160 km, 2 uur), nmbs.be, cfl.lu

Voor een formidabele treinreis hoef je heus niet half Europa door, je kunt ook gewoon in België opstappen. Vanuit Luik slingert sinds 1867 een spoorlijn door de valleien van de Amblève, Clerve, Wiltz, Sûre en Alzette via tientallen tunnels en bruggen naar Luxemburg-Stad. De lijn is deels enkelsporig en op sommige stukken rijdt de trein niet sneller dan 40 kilometer per uur, maar dat geeft niets; het uitzicht op zich is de reis al waard. Aan het treinraam glijden grazige weilanden met grazende koeien, mysterieuze dennenbossen, granieten valleiwanden en verstilde Ardennendorpjes met natuurstenen huizen voorbij. Nog leuker wordt het als je onderweg ook eens uitstapt: 34 tussenstations bieden keuze uit grotten, watervallen, musea, kastelen, natuurgebieden en bergwandelingen. (Wegens een aardverschuiving rijden er tussen Clervaux en Ettelbruck tot april 2023 geen treinen maar vervangende bussen.)

Treinstation Liège-Guillemins • foto: Sander Groen
Luxemburg-Stad • foto: Sander Groen

Een treinreisje langs de Rijn

Duitsland: Linke Rheinstrecke, Keulen – Mainz (185 km, 3 uur), bahn.de

Middeleeuwse burchten, romantische ruïnes en sprookjeskastelen, oude stadjes met vakwerkhuizen en slingerstraatjes, glooiende wijngaarden en wijnbars met rivierzicht, de Drakenrots en de Lorelei, en natuurlijk overal die meanderende blauwe rivier: dit is een van Europa’s allermooiste landschappen. Het Rijndal tussen Keulen en Mainz wordt ook wel de Romantische Rijn genoemd, is vereeuwigd door ontelbare schilders, werd door Unesco vermeld op de Werelderfgoedlijst en wordt al drie eeuwen platgelopen door toeristen – en terecht. De geijkte manier om de vallei te verkennen is per boot, maar leuker wordt het per spoor, want dan kun je je eigen route uitstippelen en uitstappen waar je wilt. Over zowel de linker- als rechteroever rijden treinen in beide richtingen. De Linke Rheinstrecke biedt het sprookjesachtigste uitzicht, maar terugreizen via de Rechte Rheinstrecke is eveneens aanbevolen. Welke kant je ook kiest, het is met stip de mooiste treinreis van Duitsland.

Linke Rheinstrecke • foto: Sander Groen

Tip: voor 49 euro heel Duitsland door
Het 9-Euro-Ticket van afgelopen zomer was een doorslaand succes: in drie maanden tijd werden 38 miljoen van die spotgoedkope maandkaarten verkocht. Daarom komt er dit jaar een vervolg: vanaf 1 april reis je voor 49 euro per maand onbeperkt heel Duitsland door, niet per IC, EC of ICE maar wel met regionale treinen, bussen, trams en metro’s. Zo duurt de reis van de grens naar Berlijn bijvoorbeeld geen viereenhalf uur rechtstreeks maar zo’n acht uur met drie overstappen. Haast moet je niet hebben, maar uiteindelijk kom je overal.
Duitse ticketautomaat • foto: Sander Groen
Andere landen hebben elk hun eigen voordeelopties, zoals het Multiticket of Weekendticket in België, de Carte Avantage in Frankrijk, Orange-tickets in Denemarken, Lavpris-tickets in Noorwegen, Sparschiene-tickets in Oostenrijk, en Dal Voordeel of Weekend Vrij in Nederland. Luxemburg spant de kroon: daar is het openbaar vervoer gewoon gratis. Meer info en tips vind je in dit dossier over duurzaam reizen van Milieu Centraal: Reizen per trein door Europa

Het hoofdstation van Keulen • foto: Sander Groen

Oudste normaalsporige bergspoorlijn ter wereld

Oostenrijk: Semmeringbahn, Gloggnitz – Mürzzuschlag (42 km, 1 uur), oebb.at

De Semmeringbahn staat op Unesco’s Werelderfgoedlijst en dat is niet zomaar: het is de oudste normaalsporige bergspoorlijn ter wereld. De historische spoorlijn begint in Gloggnitz en loopt via 14 tunnels en 127 bruggen over een 980 meter hoge alpenpas naar Mürzzuschlag, waar je het Semmeringbahnmuseum vindt. De voornaamste reden voor Unesco om de Semmeringbahn in 1998 als eerste spoorlijn op de Werelderfgoedlijst te vermelden, was dat bouwmeester Carl Ritter von Ghega de lijn zo aanlegde dat de natuur niet werd aangetast. Vanaf medio 2027 speelt deze treinreis zich ondergronds en in het donker af, want dan wordt de Semmering-Basistunnel geopend. Maar nu is het nog een spooravontuur van een uur over imposante viaducten, langs verlaten stationnetjes en met formidabele alpenpanorama’s. Geniet ervan zolang het nog kan.

Krausel-Klause-viaduct • foto: Sander Groen
Station Semmering • foto: Sander Groen

Met Hergé door de Jura

Zwitserland: NStCM, Nyon – La Cure (27 km, 1 uur), Zwitserland, nstcm.ch

Nyon beleefde zijn fifteen minutes of fame toen Hergé het stadje aan het Meer van Genève gebruikte als locatie voor zijn album De zaak Zonnebloem – hier vind je de Quai des Alpes waar Kuifje, Haddock en Bobbie overheen wandelen, de fontein met het standbeeld van Maître Jacques, plus het huis van professor Topolino dat in de strip ontploft. Hergé kwam hier begin jaren 50 om research te doen en te wandelen in de bergen. Helemaal zeker is het niet, maar wel waarschijnlijk dat hij, alvorens te voet af te dalen, naar boven reisde per trein. Vanuit Nyon kronkelt een panoramisch smalspoorlijntje het Juragebergte in, via de Col de la Givrine op 1228 meter naar bergdorp La Cure, waar de Zwitsers-Franse grens het dorp en een hotel doorsnijdt. Maak een tussenstop in kuuroord Saint-Cergue en lunch bij Hôtel de la Poste.

Uitzicht op het Meer van Genève • foto: Sander Groen
Station Saint-Cergue • foto: Sander Groen

De sneltrein naar Hel

Polen: spoorlijn 213, Gdynia – Hel (74 km, 1½ uur), polregio.pl, intercity.pl

De naam doet anders vermoeden, toch is Hel een waar vakantieparadijs. Vanaf het noordelijkste puntje van Polen steekt dit schiereiland de Oostzee in, met een vijfentwintig kilometer lang zandstrand, hotels met zeezicht, visrestaurants in houten huizen, dennenbossen en duinen, plus bijna alle dagen zonneschijn. De spoorlijn naar Hel begint feitelijk in Reda, maar een praktischer instapstation is Gdynia, waar pakweg eens per uur een stop- of sneltrein vertrekt. Bij het toeristische stadje Wladyslawowo maakt de trein een ruime bocht, om vervolgens het langgerekte, smalle, zanderige en met dennenbossen bedekte schiereiland op te rijden. Chalupy, Kuznica, Jastarnia en Jurata zijn bekoorlijke badplaatsjes met elk hun eigen stationnetje, en eindstation Hel is als hoofdplaats van het gelijknamige schiereiland een goed geoutilleerd vakantiedorp met stranden, musea, een boulevard, een vissershaven, uitkijktorens, restaurants en terrassen. Welkom in Hel.

Station Hel • foto: Sander Groen
Visrestaurant aan de Oostzee • foto: Sander Groen
Welkom in Hel • foto: Sander Groen

Door de Provence naar een kuuroord op een alpentop

Frankrijk: Train des Pignes, Nice – Digne-les-Bains (151 km, 3½ uur), cpzou.fr

Tijdens een trip met de Train des Pignes van Nice naar Digne waan je je in een tot leven gewekte modelspoorbaan. Ieder gehucht heeft zijn eigen halte en dorpen vanaf pakweg honderd inwoners hebben een heus station, compleet met stationsgebouw uit het fin de siècle en een ogenschijnlijk even oude stationschef met krulsnor en kleppet. Viermaal daags rijdt de trein, dus vroeg opstaan is het devies – tenminste, als je onderweg nog eens wilt uitstappen. In Entrevaux, bijvoorbeeld, een van Les plus beaux villages de France, met middeleeuwse huisjes op een kluitje gepakt binnen de vestingmuur en hoog erboven op een rotspunt een citadel van Vauban, de bouwmeester van de Zonnekoning. Aan het eindpunt, op het dak van de Haute Provence in Digne-les-Bains, wordt ouderwets gekuurd in het kuurhuis aan de warme rivier Eaux-Chaude.

Station Annot • foto: Sander Groen

Balearisch boemelen op Mallorca

Spanje: Tren de Sóller, Palma – Sollér (27 km, 1 uur), trendesoller.com

In Palma staat een mahoniehouten treintje met glimmend gepoetste koperen toeters en bellen klaar voor vertrek. De machinist met kleppet en krulsnor trekt aan de fluit, de conducteur spoort treuzelende toeristen aan om voor te maken. Klim aan boord en je gaat honderd jaar terug in de tijd. Zo lang boemelt deze teletijdmachine al over een hobbelig smalspoor dwars door de Serra de Tramuntana. Piepend en krakend klimt het treintje over bruggen en door tunnels van zeeniveau naar duizend meter hoogte om daarna via keerlussen en haarspeldbochten weer duizelingwekkend naar beneden te duikelen. Sóller, een prachtdorp in een vallei vol palmen en pijnbomen en sinaasappelen en citroenen, is het eindpunt. Of toch niet: naast het jugendstilstationnetje staat een antieke houten tram klaar, die naar Port de Sóller boemelt, langs een blauwe baai, een strand vol zonaanbidders en een haven vol vissersbootjes.

Tren de Sóller • foto: Sander Groen
Tranvía de Sóller • foto: Sander Groen

Slingerend langs de Douro met een slok op

Portugal: Linha do Douro, Porto – Pocinho (170 km, 3½ uur), cp.pt

De Portugese Dourovallei werd vanwege de gecultiveerde natuurpracht met wijnterrassen en al uitgeroepen tot Werelderfgoed. Het fraaie landschap kan worden verkend per trein vanuit Porto. De lijn werd anderhalve eeuw geleden aangelegd als veiliger alternatief voor de barcos rabelos, de kleine bootjes die portvaten vervoerden naar de porthuizen over de destijds nog woest kolkende rivier. De spoorlijn stopte echter in Porto, terwijl de port naar Vila Nova de Gaia aan de overkant van de rivier moest. Het portspoor werd een flop; er werd nooit één vat mee vervoerd. Nu maken toeristen er gebruik van. Overnachten kan onderweg in het luxueuze Vintage House Hotel in Pinhão, of op een wijngaard, zoals Quinta de la Rosa. Maar de treinreis is op zich al een belevenis: boemelen door lange tunnels, diepe dalen, hoge bergen en schattige dorpen met blauw betegelde stationnetjes.

Station Porto São Bento • foto: Sander Groen
Linha do Douro • foto: Sander Groen

Per spoor naar befaamde Boheemse kuuroorden

Tsjechië: spoorlijn 149, Marianske Lazne – Karlovy Vary (56 km, 1½ uur), cd.cz

Koning, keizer, schrijver, componist: in Mariënbad en Karlsbad kwamen ze allemaal. De badkamer van Frans Jozef is er de stille getuige van, met handbeschilderde tegels en fresco’s, een fluwelen sofa en een koperen badkuip, waarin de keizer zich wentelde in het geneeskrachtige bronwater. De keizerlijke badkamer vind je nu nog in Nove Lazne, een suikertaart van een kuurhotel, opgetrokken in barokke Bäderarchitektur, met balkonnetjes en zuilen en torens en gebeeldhouwde engeltjes. Ooit was het zo populair dat er zelfs voor Goethe geen kamer meer beschikbaar was. Van de zwierige kuuroorden in West-Bohemen, die onlangs werden toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst, is Marianske Lazne de chicste en Karlovy Vary de grootste. En daartussen slingert dwars door een prachtig natuurgebied een spoorlijn langs de warme rivier de Tepla.

Karlovy Vary • foto: Sander Groen
Station Marianske Lazne • foto: Sander Groen

In het spoor van Harry Potter door Schotland

Groot-Brittannië: West Highland Line, Glasgow – Mallaig (264 km, 5 uur), scotrail.scot

Glinsterende meren, donkere bossen, zompige moerassen, krioelende rivieren, een woeste wildernis op de hoogvlakte, middeleeuwse kastelen en eindeloze vergezichten: de West Highland Line is meer dan eens verkozen tot de mooiste spoorlijn ter wereld. Vanuit Glasgow kronkelt de enkelsporige lijn door de meest afgelegen uithoek van het land via duizend-en-een bochten naar de Atlantische fjordenkust en stopt in gehuchten die soms alleen per trein bereikbaar zijn. Eindpunt is het piepkleine vissersdorp Mallaig, waar de veerboot vertrekt naar de eilanden Skye, Muck, Egg en Rum. Wil je onderweg ook nog eens uitstappen, bijvoorbeeld voor een bezoek aan het stationsmuseum in Glenfinnan of een selfie met het Harry Potter-viaduct, dan vergt dat enige planning: er rijden per dag drie stoptreinen en op zondag maar één.

West Highland Line • foto: Sander Groen
West Highland Line • foto: Sander Groen

Spoorboekje 2023
Ieder jaar gaat op de tweede zondag van december de nieuwe Europese treindienstregeling in. Zo ook dus op 11 december 2022. Dit is er veranderd:
• Eerst het slechte nieuws: de samenwerking tussen SNCF en RENFE is opgedoekt en daardoor verschralen de spoorverbindingen tussen Frankrijk en Spanje. Er rijden geen hogesnelheidstreinen meer van Lyon naar Barcelona en van Marseille naar Madrid.
• Een budgetalternatief voor de dure Thalys naar Parijs vervalt: er rijden geen treinen meer tussen Mons/Bergen (B) en Aulnoye-Aymeries (F). Daarentegen rijden er meer treinen van Charleroi (B) naar Maubeuge (F) en is die alternatieve route naar Parijs dus juist verbeterd.
• Verbeterde verbindingen met meer, snellere en/of nieuwe rechtstreekse (dag)treinen: München-Wenen, Wenen-Innsbruck, Wenen-Praag, Zürich-Praag, Praag-Krakau, Stockholm-Oslo, Freiburg-Bordeaux, Barcelona-Madrid.
• Na honderd jaar behoort overstappen op de Golden Pass-route in Zwitserland tot het verleden; dankzij nieuw materieel dat geschikt is voor verschillende spoorbreedtes voert de reis nu rechtstreeks in ruim drie uur van Interlaken via Gstaad naar Montreux.
• De Nightjet-slaaptrein van München naar Venetië, Ljubljana, Zagreb en Boedapest vertrekt voortaan in het vanuit Nederland en België goed bereikbare Stuttgart. In de zomer rijdt één slaaprijtuig bovendien door naar het Kroatische Rijeka.
• Ook de Nightjet van München naar Milaan is verlengd; deze rijdt nu door naar Genua en La Spezia. Stap ’s morgens in België of Nederland in de trein en de volgende ochtend begin je uitgeslapen aan je duurzame vakantie in Toscane of Cinque Terre.
• De introductie afgelopen zomer van de EuroNight-slaaptrein van Hamburg naar Stockholm van het Zweedse SJ verliep allesbehalve probleemloos. De kinderziektes zijn verholpen en de trein rijdt nu dagelijks met keuze uit zitplaatsen, couchettes en slaapcoupés.
• Na herhaald uitstel is er een startdatum voor de nieuwe slaaptrein van European Sleeper van Brussel naar Praag: vanaf eind mei gaat deze driemaal per week rijden. Wegens werkzaamheden aan het spoor zal de trein echter tot 2024 niet verder rijden dan Berlijn.
• Na jaren is er weer een dagelijkse treinverbinding tussen Polen en Litouwen: van Krakau en Warschau naar Kaunas en Vilnius. Vanwege verschillende spoorbreedtes moet er nog wel worden overgestapt in het Litouwse grensdorp Mockava.
Meer treinreizen in Europa: sandergroen.nl/trein

Gratis nieuwsbrief
Wil jij mijn reisreportages gratis in je mailbox? Ik stuur je graag eens per kwartaal mijn nieuwsbrief.