Nieuwsbrief

Istanbul voor gevorderden

De stad van duizend-en-een-nacht is méér dan de Blauwe Moskee. Laat alle toeristentrekkers eens links liggen en bekijk – letterlijk en figuurlijk – de andere kant van Istanbul.

Panoramisch pelgrimsoord

De Blauwe Moskee, de Süleyiman-moskee en de Nieuwe Moskee zijn allemaal bekender, maar het heiligste gebedshuis van Istanbul staat in Eyüp. Net buiten de stadsmuur aan de Gouden Hoorn is dit oude dorp nu opgeslokt door de stad. Eyüp wordt door reisgidsen straal genegeerd, terwijl het een belangrijk bedevaartsoord is: de heiligste plek voor moslims na Mekka en Jeruzalem.

Uit heel Turkije komt men naar het graf van Eyüp Ensari, vriend en vaandeldrager van de Profeet Mohammed, die hier bij de eerste Arabische belegering van Constantinopel in 678 het loodje legde. Hij rust in een prachtig met Izniktegeltjes en klatergoud versierd paviljoen.

Rond de 15e-eeuwse moskee is het een drukte van jewelste: overal wordt gebeden voor voorspoed en geluk. Richting Mekka of een heilige boom, maar liefst bij het graf. Een gouden voetafdruk van de Profeet zelve is de tweede belangrijke bezienswaardigheid. Voor het paviljoen staat standaard een lange rij, maar eenmaal binnen hangt er, ondanks de drukte en het gedrang, een gewijde sfeer.

Eyüp was de eerste Ottomaanse nederzetting van Istanbul na de verovering. Tegenwoordig is het een van de vroomste plekken van de stad. Vrouwen zonder hoofddoek zie je hier niet en chadors zijn niet zeldzaam, mannen gaan gekleed in gewaad of Anatolische baggy falvar-broek en jongetjes in witte satijnen pakjes zijn op weg naar hun besnijdenis. Rond de grote fontein doen straatverkopers goede zaken met toepasselijke souvenirs: rozenkransdoosjes met gouden opdruk van de Eyüpmoskee, miniatuurkorans als sleutelhangers en moskeevormige plastic wekkers die op het ingestelde tijdstip een gebedsoproep laten horen.

Behalve pelgrims zijn ook de doden in groten getale aanwezig: tegen de berg strekt zich een reusachtige begraafplaats uit. Hoe hoger iemand in aanzien was, hoe dichter hij bij de tombe van Eyüp Ensari werd begraven. De grafstenen zijn voorzien van Arabische inscripties en getooid met een fez (voor Mehmet Modaal) of tulband (voor notabele Ottomanen).

Dwars door de begraafplaats is het een fikse maar mooie klim naar de top van de dodenberg met het Pierre Loti Café (ook wel verbasterd tot Piyerloti Kahvesi), vernoemd naar de Franse schrijver die hier ruim een eeuw geleden boeken volschreef over Constantinopel. Onlangs is hieromheen onder dezelfde naam een wanstaltig toeristisch complex verrezen, maar het oorspronkelijke houten koffiehuis met prachtterras is ongemoeid gelaten. Bestel een Efes-pilsje of een Turks wijntje en genieten maar, van een prachtuitzicht op de Gouden Hoorn en Istanbuls skyline van moskeekoepels en minaretten. Warm aanbevolen bij zonsondergang.

Eyüp is bereikbaar met bus 99 vanuit Eminönü (15 min., TL 1/€ 0,60) of per taxi (ca. TL 5/€ 3), maar de leukste manier om er te komen is per pont (30 min., TL 1/€ 0,60). Die vertrekt eens per uur vanaf een goed verstopt klein wit houten boothuis (‘Eyüp Iskelesi’) aan de Gouden Hoorn, op tien minuten wandelen vanaf de Galatabrug (loop het busstation voorbij, rechtsaf bij de wegwijzer naar Zyndan Restaurant het pad in, langs het gebouw van diamantair Stork.) Het Pierre Loti Café is vanuit Eyüp bereikbaar met de kabelbaan (‘teleferik’, 2 min., TL 1,10/€ 0,65), die na decennialange onbruik weer in ere is hersteld.

De Grote Muur van Constantinopel

De vijftien eeuwen oude stadsmuur, die zich uitstrekt van de Marmarazee tot de Gouden Hoorn, is de slechtst bezochte topattractie van Istanbul. De cijfers liegen er niet om: 6,5 kilometer lang, tot twaalf meter hoog en vijf meter dik, uitgerust met 96 uitkijktorens en aan weerszijden fiere forten. De dubbele muur, opgetrokken door de Romeinse keizer Theodosius II, bood een millennium lang bescherming tegen belegeringen, totdat het de Ottomanen lukte erdoorheen te breken – het einde van het Byzantijnse Rijk en daarmee van de Middeleeuwen.

Nu is het ’s werelds grootste Byzantijnse overblijfsel en het is mogelijk de hele lengte ervan te bewandelen. Het eerste deel vanaf de Marmarazee loopt echter door een achterstandswijk waar soms ongure figuren ronddwalen. Wie dat liever vermijdt of 6,5 kilometer teveel van het goede vindt, mist een panoramisch treinritje langs de Marmarazee naar de Marmeren Toren, een prachtuitzicht vanaf het gerestaureerde Yedikule-fort (‘kasteel van zeven torens’), en het heiligdom van Zoodochus Pege bovenop de heiligste bron van Istanbul met een fontein vol vrome vissen.

Niet getreurd: de tweede helft is minstens zo mooi. Begin aan de Millet Caddesi bij de theetuin en loop in noordelijke richting. Afwisselend wandel je aan de oostkant van de muur door volkswijkjes waar de tijd al eeuwen stilstaat, aan de westkant langs de snelweg maar met het beste zicht op de muur, over het terras tussen de binnen- en buitenmuur, of erbovenop met een puik uitzicht op de skyline van minaretten aan de ene en een aaneenschakeling van begraafplaatsen aan de andere kant. Onderweg zijn er bezienswaardigheden van jewelste, zoals de Onze-Heiland-in-Chora-kerk, waar ’s werelds best bewaarde Byzantijnse mozaïeken en fresco’s te zien zijn – belangrijker en indrukwekkender dan die in de Aya Sofia.

Van het ooit majestueuze Paleis van Constantijn VII Porphyrogenitus resteert slechts één drie verdiepingen hoge façade – maar die is wel pas gerestaureerd en imposant met bakstenen bogen en Byzantijnse tierelantijnen. Ooit vormde het de ruime residentie van de laatste Byzantijnse keizers, samen met het Blachernae-paleis aan de Gouden Hoorn. Dat keizerlijke paleis werd gebouwd rond 500, lustig uitgebreid in de 11e en 12e eeuw en dankzij het roemruchte Grote Kanon van de Ottomanen is het nu één grote puinhoop. De buitenmuren en een plompe ronde toren met kantelen bleven staan, eromheen ligt een rommelig parkje en bovenop is een theetuin met uitzicht op de Gouden Hoorn.

Wie de hele stadsmuur wil bewandelen, neemt vanaf station Sirkeci een lokale trein (Banliyö, ca. 20 min., TL 1,30/€ 0,80) naar station Yedikule. Voor alleen de tweede helft met de tram van Eminönü naar de wijk Topkapi – uitstappen bij Holiday Inn Istanbul City aan de Millet Caddesi (ca. 20 min., TL 1,-/€ 0,60). * Yedikule-kasteel (Yedikule Sarayi/Müzesi): Yedikule Meydani Sokak, Yedikule, ma-di/do-zo 09:30-16:30u, entree TL 3,-. * Zoodochus Pege-heiligdom (Balikli Kilise): Seyit Nizam Caddesi 3, Silivrikapi, dag. 08:30-16u, gratis entree. * Onze Heiland in Chora-kerk (Kariye Camii/Müzesi): Kariye Camii Sokak, Edirnekapi, dag. 09:30-16:30u, entree TL 5,-. * Paleis van Constantijn VII Porphyrogenitus (Tekfur Sarayi): Hoca Cakir Caddesi/Sishane Caddesi, Edirnekapi, van buiten te bezichtigen. * Blachernae-paleis (Anemas Zindanlari), Ivaz Aga Caddesi, Ayvansaray, dag. 09-17u, entree TL 2,-.

Welkom in Azië

Dat Istanbul de enige stad ter wereld is die op twee continenten ligt, dat weten we nu wel. De enige manier om dat op de foto te zetten, is door per auto of taxi een van de twee Bosporusbruggen over te rijden – halverwege kom je, afhankelijk van welke kant je op gaat, het bordje ‘Welcome to Europe’ of ‘Welcome to Asia’ tegen. Hoe imposant ook, de beide hangbruggen zijn de snelste noch goedkoopste manier om aan de overkant te komen – dat zijn de veerboten die voor een prikkie heen en weer pendelen over de Bosporus.

De luttele toeristen die de oversteek wagen, vinden een heel continent aan hun voeten. Het Aziatische deel van Istanbul is net zo chaotisch, maar omdat er zo weinig toeristen komen wel authentieker. Dit is het échte Istanbul. Bijkomend voordeel: je wordt als blonde bleekscheet niet voortdurend lastiggevallen door opdringerige verkopers. Zo slenter je op je dooie gemakje rond over de bazaar van Kadiköy, die veel leuker is dan dat toneelstukje voor toeristen op de Europese oever, de Grote Bazaar.

In de wirwar van straatjes rond de moskee wordt op de bazaar van Kadiköy alles verkocht wat los en vast zit: kakelvers pluimvee, de allermooiste groenten, wonderschone meze, baklava om van te watertanden, plastic potten vol ingelegde vruchten, visjes zo vers dat ze nog spartelen en minder aanlokkelijk uitziende koeienkoppen. Maar ook Puma-gympen, Levi’s-spijkerbroeken en Calvin Klein-shirts voor respectievelijk vijftien, tien en vijf euro – niettemin onvervalste merkartikelen, zo zweren de koopmannen op hun moeders graf.

In simpele eettentjes langs de straatkant wordt al het eetbaars vers van de markt voor je neus bereid, maar niet alleen culi’s komen in Kadiköy aan hun trekken. Ook liefhebbers van ouwe meuk kunnen hun lol op: het wemelt van de winkeltjes met tweedehands boeken en platen, oriëntaalse olielampen, Ottomaanse postzegelboeken, vergeelde ansichtkaarten en andere snuisterijen uit andere tijden. Cinefielen missen ook de Süreyya Cinema aan Bahariye Caddesi niet – de oudste bios van de stad in een eind-19e-eeuwse voormalige opera, met alle zwierige toeters en bellen van dien.

Vanuit Kadiköy rijdt over de oudste tramlijn van Istanbul een nostalgisch trammetje naar het mondaine Moda, een wijkje aan de waterkant met cafés en restaurants in de openlucht met uitzicht op Sultanahmet en de Blauwe Moskee – op zwoele zomeravonden is het hier Saint Tropez alla Turca.

Kadiköy bereik je het makkelijkst per veertboot vanaf Eminönü, rechts van de Galatabrug aan de Sultanahmet-kant van de Gouden Hoorn. Zoek de steiger op met opschrift ‘Kadiköy Iskelesi’ en koop voor TL 1 aan het loket een muntje (‘token’), waarmee je door het tourniquet kunt. De veerboten varen ongeveer eens per kwartier, de overtocht duurt circa twintig minuten. * Het trammetje van Kadiköy naar Moda rijdt ongeveer eens per kwartier, een muntje koop je voor TL 0,75 bij de bestuurder.

Het gekste museum van Istanbul

Florence Nightingale (1820-1910) had het er maar druk mee. In de Krimoorlog vochten de Engelsen zij aan zij met de sultans tegen de tsaren. Gewonde soldaten werden met scheepsladingen tegelijk overgevaren vanuit Sebastopol naar Constantinopel, alwaar de Lady with the Lamp ze liefdevol oplapte. Het waren er alleen zoveel.

De barakken puilden uit, de gewonden lagen op de vloer in de gangen, eten, drinkwater, beddengoed en schone kleren waren er niet en tyfus en cholera vierden met elkaar een feestje. Letterlijk noodlottig waren de omstandigheden – de soldaten hadden een grotere kans om hier te sterven dan aan het front. Totdat Florence Nightingale zo’n beetje de halve moderne verpleegkunde uitvond om het sterftecijfer terug te dringen.

De toren waarin ze woonde en werkte, is nu een Florence Nightingale-museum, met foto’s en prenten, haar bureautje en bed, en de beroemde lamp waarmee ze ’s nachts door de gangen waarde om voor haar patiënten te zorgen. Vlakbij de kazerne is een Britse begraafplaats vol slachtoffers uit de Krimoorlog en een standbeeld van de dame met de lamp.

Het museum huist in het hart van de Selimiye-kazerne, de zwaar bewapende thuisbasis van het Eerste Leger van Turkije. Zomaar binnenlopen gaat niet. Je moet 48 uur van tevoren een fax sturen met een kopie van je paspoort, het telefoonnummer waarop je bereikbaar bent en de gewenste datum en tijd van je bezoek, en dan belt het leger terug met toestemming. Paspoort mee en geduldig alle controles doorstaan – hoe dieper je de kazerne binnendringt, hoe hoger de rangen worden en hoe beter men Engels spreekt, totdat de enthousiaste rondleiding uiteindelijk wordt gedaan door een heuse driesterrengeneraal.

Nog drie gekke musea
* Het Rahmi M. Koç-technologiemuseum is volgestouwd met opengewerkte huishoudelijke apparatuur en computers, maar vooral transportmiddelen, van een roze Cadillac De Ville Coupé cabrio uit 1956 tot peperdure Riva-speedboten en de treinwagon van de sultan. Buiten staat een Douglas DC-3-vliegtuig en in de Gouden Hoorn dobbert een heuse duikboot. Aan het einde van de tentoonstelling verschijnt meneer Koç zelve, de oprichter van het museum en rijkste man van Turkije – in was, omringd door prullaria die hij terugbracht van zijn wereldreizen.
* In de schaduw van het Romeinse aquaduct in de vrome wijk Fatih staat een Ottomaanse medresse, waarin nu het Karikatür ve Mizah Müzesi huist, ofwel het museum van karikatuur en humor. Spotprenten van halverwege de 19e eeuw tot nu geven een beeld van de populariteit van satire in Turkije en vooruit, ook een beetje in de islamitische wereld – actueel na de Deense spotprentenrel.
* Het speelgoedmuseum in een Ottomaanse villa in de Aziatische wijk Göztepe heeft vier verdiepingen met vierduizend speelgoedjes uit de privé-verzameling van schrijver-dichter Sunay Akin. Het oudste stuk is een Franse speelgoedviool uit 1817, maar er zijn ook stokoude porseleinen poppen uit de VS, Steiff-teddyberen uit Duitsland en tinnen soldaatjes uit Turkije. De omweg waard.

Selimiye-kazerne (Selimiye Kislasi), Cesme-I Kebir Caddesi, Selimiye, tel. +90 216 5531009, fax +90 216 3107929, bereikbaar per veerboot van Eminönü naar Harem. Rahmi M. Koc-museum (Rahmi M. Koc Müzesi), di-vr 10-17, za-zo 10-19u, entree TL 7, Hasköy Caddesi 27, Hasköy, www.rmk-museum.org.tr. Museum van Karikatuur en Humor (Karikatür ve Mizah Müzesi), di-zo 10-18u, gratis entree, Atatürk Bulvari, Kavacilar Sokak 12, Fatih. Speelgoedmuseum (Oyuncak Müzesi), di-vr 09.30-18, za-zo 09.30-19u, entree TL 6, Omerpasa Caddesi, Dr. Zeki Zeren Sokak 17, Göztepe, www.istanbuloyuncakmuzesi.com.

Shop till you drop

Nisantasi was ooit het jachtdomein van de sultans, nu is de wijk het shopwalhalla van Nisantasettes: hippe jonge dingen met grote zonnebrillen, nikserige topjes en goed gevulde creditcards. Hier toont Istanbul zich van zijn meest mondaine kant: Gucci, Prada en Louis Vuitton zitten bij elkaar op schoot in en rond de Abdi Ipeksi Cadessi, maar er zijn ook winkels die wél betaalbaar zijn, zoals Topshop, Marks & Spencer, Camper en Zara.

Koffiedrinken en mensenkijken doe je bij het Amerikaanse Starbucks, lunchen bij het Italiaanse Emporio Armani Caffè en tussendoor snacken bij de Franse bakker Paul. Maar er zijn ook leuke lokale tentjes als Planet, Retro, Brasserie Leea en Grissini – allemaal warm aanbevolen voor een caffè latte of een lekker late lunch op het terras tussen de ‘PC Hooft-tractoren’ van Landrover, Porsche en Hummer.

Shopaholics en fashion victims kunnen ook de Bosporus oversteken naar de befaamde luxeboulevard Bagdat Caddesi, ook wel de Champs-Elysées van Istanbul genoemd. Bij Bulgari en Rolex wordt het geld met bakken tegelijk over de muur gesmeten en behalve voor klatergoud en flonkerdiamanten, couture en prêt-a-porter kun je hier ook terecht voor hip interieurdesign, een nieuwe coupe of een portie plastische chirurgie.

Nisantasi bereik je per metro vanaf Taksim, uitstappen op halte Osmanbey. Alle genoemde zaken vind je in en rond de Abdi Ipeksi Caddesi. Bagdat Caddesi ligt op de Aziatische oever en is vanaf de veerhaven in Kadiköy bereikbaar per dolmus of taxi. De straat is kilometers lang en dus is het goed om te weten waar je moet wezen: interieurwinkels aan het begin, de betaalbare modewinkels halverwege en de peperdure aan het einde.

Slenteren langs de Bosporus

Langs de Europese oever voorbij het Dolmabahcepaleis liggen de ‘Bosporusdorpen’, plezierige buitenwijken waar de locals tijdens zonnige zomerweekends graag komen niksen. Vooral een slenterpartij langs de Bosporus is populair, van de knappe en kleurige houten yali’s in Arnavutköy, via Bebek met een parkje en jachthaven rond een pittoreske baai, naar Rumeli Hisari, een van de twee fiere forten aan weerszijden van de smalste bocht in de Bosporus.

Bebek is een leuk wijkje met hippe kappers, modewinkels, spa’s, relaxte cafés en restaurants en delicatessenwinkels met elk hun specialiteit: Laleli verkoopt niets dan olijfolie, Meshur Bebek heeft alles van marsepein en voor kaviaar en ander exclusiefs ga je naar Diger Lezzetler.

Rumeli Hisari is hier een kwartiertje kuieren vandaan, met tussenstops bij Edwards of Hisar, een kleermaker die niet zou misstaan aan Savile Row, het Londense walhalla voor chique maatpakken, Asiyan Müzesi, het huismuseum van Tefvik Fikret, de favoriete dichter van Atatürk, en een van de oudste islamitische begraafplaatsen van Istanbul, aan de voet van het fort. Let wel op de tijd, want het fort sluit vroeg.

Na de slenterpartij is het prettig uitblazen aan de Bosporus in het prima (maar prijzige) visrestaurant Rumeli Iskele, niet aan maar bóven de Bosporus, op de veerbootsteiger bij het fort.

Beginpunt Arnavutköy is te bereiken per taxi of bus 25E vanaf Eminönü, of te voet vanuit Ortaköy – maar dat is een saaie wandeling zonder Bosporuszicht. Laleli: Cevdetpasa Caddesi 97/A, Bebek. Meshur Bebek: Cevdetpasa Caddesi 238/1, Bebek. Diger Lezzetler: Cevdetpasa Caddesi 342, Bebek. Asiyan Müzesi: di-wo/vr-zo 09-16u, Asiyan Yokusu 17, Rumelihisari. Rumeli Hisari: di-zo 09-16u, Yahya Kemal Caddesi, Rumelihisari. Rumeli Iskele: Yahya Kemal Caddesi 1, Rumelihisari, tel. +90 212 263 2997.

Istanbul Modern

Het vorig jaar geopende Istanbul Modern – in een voormalige textielfabriek van 8000 vierkante meter – kan zich meten aan het Parijse Pompidou of Londense Tate Modern. De kunst is vooral Turks maar ook internationaal en varieert van voorzichtig modern tot onbegrijpelijk experimenteel en van schilderijen en sculpturen tot videokunst en installaties. Zoals False Ceiling van Richard Wentworth, een ‘vals plafond’ van boeken uit oost en west, van Deutsch 2000 tot Moscow 5000. Of het kunstwerk van Christian Boltanski, een kopieerapparaat waarop persoonlijke memorabilia kunnen worden vergroot, om aan de muren van het museum te plakken – niet de kunstenaar maar de bezoeker maakt zo het kunstwerk, wat een bonte collage oplevert van gekopieerde handen en platgedrukte gezichten, sleutelbossen, gympen en slippers, identiteitskaarten, verzamelde foldertjes en entreekaartjes, tekeningetjes van Atatürk, mobieltjes en iPods, vaak voorzien van commentaar met pijltjes. Behalve de vaste collectie op twee verdiepingen zijn er wisselende tentoonstellingen, een bioscoop, mediatheek en museumwinkel. Alleen jammer dat het uitzicht zo afleidt. Wie slim is bewaart dat voor later, want het museum heeft een café met een van de beste terrassen aan de Bosporus. De kleine kaart is prijzig, maar de broodjes en mediterrane gerechten zijn prima.

Istanbul Modern Sanat Müzesi, di-zo 10-18u (do tot 20u), entree TL 7 (do 10-14u gratis), Meclis-I Mebusan Caddesi, Liman Isletmeleri Sahasi, Antrepo No. 4, Tophane, Karaköy, tel. +90 212 334 7300, www.istanbulmodern.org.

HIPstanbul

Natuurlijk, Istanbul is moskeeën en minaretten, vrouwen in niqaab en mannen in falvar, theetuinen met waterpijpen en louche nachtclubs met buikdanseressen. Zoek je die traditionele kant, dan kom je geheid aan je trekken. Dergelijke exotiek wordt echter steeds meer een toneelstukje voor toeristen, want de locals zijn dol op champagnecocktails met een rietje, een bord vol fusion in een designrestaurant en daarna doorhalen in een decadente openluchtclub aan de Bosporus. Da’s niet voor iedere Turk weggelegd, maar voor westerlingen zijn de westerse prijzen heel betaalbaar.

Eind mei zwaaien de deuren van die clubs weer open voor wie zijn of haar hipste setje aan heeft. Reina is nog steeds de ‘koningin van de Bosporus’, met zeven restaurants en een dansvloer waar je pas echt de blits maakt door er op te stappen vanaf je (gehuurde) privé-jacht. Bij de buren, een paar honderd meter verderop, is de lokale vestiging van ‘onze eigen’ Supperclub ondergebracht in club Sortie (voorheen Laila). Pas ruim na middernacht gaan de tafels en stoelen opzij en wordt er doorgefeest tot het ochtendgloren. Maar kom op tijd, liefst met een eetreservering, want later op de avond vormen de portiers een onneembare vesting.

Op tijd komen is ook zaak in Sunset, maar dan, zoals de naam verklapt, voor de mooiste zonsondergang van Istanbul. Hier prik je een vorkje met BT’ers (Bekende Turken) in de openlucht op een imposant terras met meeslepend uitzicht. De keuken biedt fusion en er is een sushibar en de wijn is duurder dan het eten, maar dat is in Turkije niet uitzonderlijk. Sunset verschuilt zich in de heuvels van een verre Bosporuswijk achter een achenebbisj entreetje. Te voet of met OV kom je hier niet, maar de taxirit is het waard. Doen en genieten maar van de zwoele zomeravond onder de sterrenhemel.

Blijf je liever in de buurt? Op naar de nieuwste hotspot in de Istiklal Caddesi, de Kalverstraat van Istanbul. Op de bovenverdieping van Misir Apartment – te herkennen aan die naam boven de deur, een piepklein naambordje en ’s avonds aan de postende kleerkasten – is dit een modern designrestaurant c.q. kunstgalerie c.q. nachtclub van glas en staal en uitzicht rondom op de Bosporus en Gouden Hoorn. Restaurant 360 is een van de hipste plekken van Istanbul, dus wel even reserveren.

Reina: ma-zo 18-03u, Muallim Naci Caddesi 10/120, Kurucesme, tel. +90 212 259 5919, www.reina.com.tr. Sortie: ma-zo 18-05u, Muallim Naci Caddesi 54/141, Kurucesme, tel. +90 212 327 8585, www.sortie.com.tr. Sunset Grill & Bar: ma-zo 12-02, Adnan Saygun Caddes, Yol Sokak 2, Ulus Park, Ulus, tel. +90 212 287 0357. 360: ma-zo 17-01u, Istiklal Caddesi, Misir Apt., 8e verd., Beyoglu, tel. +90 212 251 1042, www.360istanbul.com.

Designbed aan de Bosporus

Op zoek naar een kekke kamer? Designhotels schieten in Istanbul als paddestoelen uit de grond, altijd op de mooiste plekken en vaak met een vleug duizend-en-een-nacht. Zoals het A’jia, aan de overkant op de Aziatische oever in een slaperig vissersdorp onder de verste hangbrug. Daar is het witte paleis van pasja Ahmet Rasim pal aan de Bosporus omgetoverd tot een spectaculair hip minihotel. Elke kamer is een plaatje met veel wit en hout en strakke lijnen en oosterse zen, een kingsize-bed vol veelteveel verenkussens, vloerkleden, moderne kunst en een lcd-tv met dvd-speler – alleen het uitzicht is niet minimalistisch. De ultieme afgelegen schuilplaats voor een romantisch luierweekend à deux met ontbijt op bed, een massage op bestelling en een fles bubbels op je eigen balkon aan de Bosporus.

Ook aan Aziatische zijde, maar dan bij de eerste Bosporusbrug in Cengelköy, staat nog zo’n plaatje: Sumahan on the Water. In Ottomaanse tijden werd hier raki gedistilleerd, het typisch Turkse anijsdrankje, nu is het de designhemel. Achttien kamers zijn er maar, allemaal even minimalistisch ingericht en sommige met een privé-hamam. Net als A’jia biedt ook Sumahan een gratis hotelshuttle per boot over de Bosporus naar Europa.

Ook al splinternieuw is The Sofa, ingeklemd tussen Gucci en Armani in de hippe winkelwijk Nisantasi (zie ‘Shop till you drop’). Van buiten ziet het er niet uit, maar binnen is het blits. Louter suites zijn er met prijzen waarvan je stijl achterover kukelt, maar dan heb je ook wat – bijvoorbeeld roomservice onder het motto ‘Anything – Any time’, een ‘maxibar’ met forse flessen sterke drank, lcd-tv en dvd-speler, en een pillow menu met keuze uit verschillende hoofdkussens. Het hotel telt twee restaurants en een spa met zwembad, hamam en massagekamers.

A’jia Hotel: 2-pk va. € 300, Cubuklu Caddesi 27, Kanlica, tel. +90 216 413 9300, www.ajiahotel.com – ook in Nederland te boeken via www.uniekekleinehotels.nl. Sumahan on the Water: 2-pk va. € 170, Kuleli Caddesi 51, +90 216 422 8000, www.sumahan.com. The Sofa Hotel: 2-pk va. € 450, Tesvikiye Caddesi 123, Nisantasi, tel. +90 212 368 1818, www.thesofahotel.com.

Spetteren en spatteren

Van plan om hoogzomers naar Istanbul te gaan? Dan is het goed om te weten waar je met een frisse duik kunt afkoelen, want de stad wordt heet, vochtig en smoggy. Dat lijkt misschien simpel, want water genoeg, maar vanwege de vervuiling en stroming is het niet slim om zomaar in de Bosporus te plonzen. Openbare zwembaden zijn er niet en daar spelen de luxehotels handig op in door dagpassen aan te bieden voor gebruik van hun zwembaden. Zo kun je voor 30 (doordeweeks) of 35 euro (weekend) naar het Ciragan Palace Hotel met waarschijnlijk het mooiste zwembad van Istanbul, dat zo in de Bosporus lijkt over te lopen.

Ook het Ceylan, Conrad en Hyatt Regency hebben dagpassen voor niet-hotelgasten, al dan niet met inbegrip van de fitnessruimte, sauna en hamam. Maar het coolste zwembad ligt ín de Bosporus: BuzADA is voor de kust van Kurucesme een piepklein party-eilandje met restaurants, nachtclub en loungebar. ’s Nachts zijn hier wilde feesten, overdag wordt er lekker lui gelounged op spierwitte chaises longues en zitbanken op teakhouten terrassen rond een zwembad van Olympisch formaat.

Voor fatsoenlijk strandvertier moet je de stad uit. Populair is het badplaatsje Kilyos, ook wel het Ibiza van Istanbul genoemd. Dat is schromelijk overdreven, maar Solar Beach is een hippe tent met een loungy restaurant, ligbedden op het strand, houten vlonders vol grote kussens en ’s avonds uitbundige strandfeesten. Een dagje strand aan de Zwarte Zee kost 7,50 (doordeweeks) of 12,50 euro (weekend), eten en drinken niet meegerekend.

Zin om na het zonnebakken eens prettig te worden gepamperd? Dan kun je naar de hamam voor een stevige schrobbeurt door een knoestige masseur, maar het kan ook luxueuzer. De kuurcultuur is hier eeuwenoud en dus biedt Istanbul behalve traditionele badhuizen ook moderne spa’s, maar wel met een flinke vleug exotiek. Het Ciragan Palace heeft voor 85 euro een hamamritueel waarbij je je na een uur weken, schrobben en plenzen nog nooit zó schoon zult hebben gevoeld. Gezichtsbehandelingen, pakkingen en massages zijn er in soorten en maten.

Ook het Ritz-Carlton heeft een super-de-luxe spa – in de zomer deels buiten – met als huisbehandeling de Sultan’s Royal 6 Hands Massage. Kost wat – 200 euro voor een uur of 425 euro voor twee – maar dan heb je ook wat. Zowel aan Europese als Aziatische zijde is er een Hillside City Club, reusachtige sport- en entertainmentcomplexen zijn dat, beide voorzien van een prachtige en reuze serene Sanda Day Spa. Het menu is hier wat avontuurlijker, met een citroen-honing-facial, hazelnootscrub of avocado-wrap, en prettig geprijsd: een behandeling van een uur komt op vijftig euro.

Ciragan Palace Hotel: Ciragan Caddesi 32, Besiktas, tel. +90 212 326 4646, www.ciragan-palace.com. BuzADA: dag. 10-04u, entree 17,50 (doordeweeks) of 22,50 euro (weekend), Galatasaray-eiland (Galatasaray Adasi), tel. +90 212 263 0909, www.buzbar.com. Het eilandje is bereikbaar met een bootje vanaf Kurucesme Caddesi. Beach Club Solar: Turban Yolu 4, Kilyos, tel. +90 212 201 1012, www.solarbeach.net. Kilyos is het makkelijkst bereikbaar per auto, maar met het openbaar vervoer lukt het ook: neem de veerboot of bus naar Sariyer stap daar over op bus 151, een dolmus of taxi naar Kilyos. Ritz-Carlton: Suzer Plaza, Elmadag, Askerocagi Caddesi 15, Sisli, tel. +90 212 334 4444, www.ritzcarlton.com/hotels/istanbul. Sanda Day Spa: in Europa in de Hillside City Club Etiler, Tepecik Yolu, Alkent Sitesi, Etiler, tel. +90 212 352 2333, en in Azië in de Hillside City Club Trio, Trio Konutlari 99, Kozyatagi, tel. +90 216 324 1111, www.hillside.com.tr.

Op stap met Atatürk

Turkije wordt algemeen beschouwd als moslimland, maar dat klopt niet. Turkije is een moderne, democratische republiek met een strenge scheiding van moskee en staat – zo is het bij wet verboden om in een overheidsgebouw een hoofddoekje te dragen. Turkije is een seculiere staat sinds 1923, toen Mustafa Kemal Atatürk de laatste sultan wegstuurde. Hij gooide de sharia in de prullenbak, stichtte de Turkse Republiek, met een nieuwe hoofdstad en een nieuwe taal – die hij en passant tijdens de lunch uittekende op een tafellaken.

Zeventig jaar na zijn dood is Atatürk nog steeds de vader aller Turken en wordt hij op grote schaal vereerd en verheerlijkt. Alleen al in Istanbul zijn er tientallen standbeelden, zoals het Monument van de Republiek op het Taksimplein, en de Bosporusbrug, schouwburg, het voetbalstadion en vliegveld zijn naar hem vernoemd. In de lokanta, op het postkantoor en in elk klaslokaal hangt hij aan de muur en overal zijn parafernalia met zijn portret te koop. Op Atatürks sterfdag, 10 november, staat heel Turkije elk jaar precies om vijf over negen ’s morgens een minuut stil.

Om Atatürk kun je niet heen in Istanbul. Zonder hem had Turkije er nu dan ook totaal anders uitgezien. Wie iets wil begrijpen van Turkije en de Turken, doet dus een dagje Atatürk. Een aardig begin is suite 101 in het Pera Palas, het grand hotel dat in de belle époque werd gebouwd voor de chique passagiers van de Oriënt Expres. Atatürk verbleef er na het einde van de Eerste Wereldoorlog, toen Constantinopel bezet was en hij er de Onafhankelijkheidsoorlog en de val van het sultanaat bekokstoofde. Slapen in de suite kan niet meer; het is nu een minimuseum dat tegen betaling van vijf euro te bezichtigen is. Voor dat geld krijg je het originele meubilair te zien, muren vol vergeelde foto’s en geschilderde portretten, plus parafernalia als ’s mans panama, pyjama en pantoffels.

Al na een paar dagen verkaste Atatürk naar zijn nieuwe woonhuis in Sisli. Op de begane grond woonde zijn aide-de-camp, zijn zus en moeder betrokken de bovenverdieping en zelf woonde hij op de eerste, totdat hij in mei 1919 naar Samsun vertrok op oorlogspad. Het roze huis is nu een van Turkijes talloze Atatürk-musea, met drie verdiepingen vol foto’s van de wieg tot het graf en memorabilia zoals voornoemd tafelkleed met, behalve wijnkringen, ook een nieuwe taal voor de Turkse Republiek.

Na het verjagen van de sultan pikte Atatürk ook diens Dolmabahce-paleis in, dat aan het einde van het Ottomaanse Rijk de functie van sultanshuis had overgenomen van het Topkapi-paleis. Nadat hij Turkije opnieuw had uitgevonden, stierf Atatürk hier op 10 november 1938. Aan zijn woonvertrekken, die in verhouding tot de rest van het pretparkachtige paleis sober zijn ingericht, is niets veranderd – zelfs de klokken staan stil op vijf minuten over negen.

Meer weten? Er zijn twee lijvige boeken om je aan te vergrijpen: Lord Kinross’ Atatürk: The Rebirth of a Nation en de bijna 700 bladzijden tellende biografie Atatürk van John Murray. Laatstgenoemde is te bestellen via Bol.com (€ 18,99, ISBN 0719565928), beide liggen hoog opgestapeld in de boekwinkels van Istiklal Caddesi. Overigens: wie Atatürks graf wil bezoeken moet naar Ankara, want daar staat zijn mausoleum – zo megalomaan dat het pas vijftien jaar na zijn dood klaar was.

Hotel Pera Palas: Mesrutiyet Caddesi 98-100, Tepebasi, tel. +90 212 251 4560, www.perapalas.com. Atatürk-museum (Atatürk Müzesi): ma-wo/vr-za 09-16u, do en zo gesl., Halaskargazi Caddesi 250, Sisli, tel. +49 212 240 6319. Dolmabahce-paleis (Dolmabahce Sarayi): di, wo, vr-zo 09-16u (nov-apr tot 15u), ma en do gesl., Dolmabahce Caddesi, tel. +90 212 236 9600

Groot Turkije in het klein

Van het gebaande pad af is best leuk, maar de grote toeristentrekkers zijn ook een bezoek waard. Alleen zijn die grote toeristentrekkers in Istanbul meteen zó groot, dat je bijvoorbeeld alleen al voor het Topkapi-paleis een hele dag nodig hebt. Geeft niks, want je kúnt heel Istanbul makkelijk in een dag zien. In het Madurodam van Turkije, met de klinkende naam Miniatürk, staan de Blauwe Moskee, de Aya Sofia, het Topkapi-paleis, de Galatatoren en de Bosporusbrug allemaal bij elkaar, maar dan vijfentwintig keer kleiner. Plus honderd andere beroemde gebouwen uit Istanbul, de rest van het land en drie millennia Anatolische beschaving, zoals het mausoleum van Atatürk in Ankara, de Selimiye-moskee in Edirne, het Sümelaklooster bij Trabzon en Nemrut Dagi in het zuidoosten. Heel Turkije op een voetbalveld. De hoogste cultuurambtenaar van Istanbul, die twintig jaar aan zijn plan voor Miniatürk werkte, liet zich inspireren door ons miniatuurstadje Madurodam. En daar waren ze weer zo onder de indruk van het vakmanschap van hun Turkse collega’s dat ze de regel om geen maquettes in het buitenland te bestellen meteen overboord kieperden.

Geopend: ma-vr 10-19u, za-zo 10-21u, Imrahor Caddesi, Sütlüce (op de noordoever van de Gouden Hoorn voorbij de Halic-brug), Tel. +90 212 222 2882, www.miniaturk.com.tr.

Istanbul Praktisch
Hoe kom je er?
Prijsvechter Corendon vliegt viermaal per week van Schiphol en vijfmaal per week van Eindhoven naar budgetvliegveld Sabiha Gökcen in het Aziatische deel van Istanbul, retour inclusief tax en toeslagen vanaf € 148; www.corendon.com. De hotelshuttle van Corendon brengt u naar de stad (€ 10 enkel). Turkish Airlines en KLM vliegen dagelijks van Amsterdam naar Atatürk Airport, de internationale luchthaven op de Europese helft, vanaf resp. € 254,70 en € 256,70 retour all-in; www.turkishairlines.nl en www.klm.nl. Daarvandaan per Airport Bus (€ 3,75) of taxi (€ 10-15) naar het centrum. Per metro en tram (€ 0,50) kan ook, maar dat is niet handig vanwege een wandeling tussen twee overstapstations.
Reisgidsen
De bijbel voor iedere stedenfreak is de Time Out Guide Istanbul, met beknopte geschiedenis en achtergrondinformatie, zodat er veel ruimte overblijft voor de leukste logeeradressen, beste bezienswaardigheden en hipste winkels, cafés en restaurants (Engelstalig, € 15,99). Ook een aanrader is het maandblad Time Out Istanbul met een uitgebreide agenda. De Turkse editie is overal, de Engelstalige is moeilijker te vinden – koop ’m meteen bij aankomst op het vliegveld. (TL 3). Het leukste Nederlandstalige gidsje is met stip 100% Istanbul, waarin in zes wandelingen, compleet met eet-, drink- en winkeladresjes, de leukste wijken uit de doeken worden gedaan – ook de minder door toeristen platgewalste, zoals Eyüp en Kadiköy (€ 9,95).
Informatie
Voor vertrek: Turks Nationaal Verkeersbureau, tel. 070–3469998, www.welkominturkije.nl. Ter plekke: geen centrale VVV, wel kleine kantoortjes op luchthaven Atatürk, het Sultanahmet-plein tussen de Aya Sofia en de Blauwe Moskee, treinstation Sirkeci, bootstation Karaköy en het Hilton-hotel.

Gratis nieuwsbrief
Wil jij mijn reisreportages gratis in je mailbox? Ik stuur je graag eens per kwartaal mijn nieuwsbrief.